همزمان با افزایش سطح زیر کشت و تولید چای در کشور، کارخانه‌های چای‌سازی نیز در همین راستا افتتاح و توسعه یافته‌اند. تاریخ تأسیس اولین کارخانه چای‌سازی به نام «کارخانه دولتی فجر» به روش تولید رسمی یا ارتدوکس، در سال ۱۳۱۱ در باغ کشاورزی شهرستان لاهیجان(ساخته شد(سازمان چای کشور، ۱۳۹۳). با افزایش سطح زیر کشت و تولید برگ سبز چای به تدریج تعداد کارخانه‌های چای‌سازی افزایش یافت. طی این مدت تاکنون کارخانه‌ها چای سازی دیگری توسط بخش خصوصی احداث گردید که تا سال ۱۳۵۷ بالغ بر ۷۸ واحد چای سازی فعال گردیدند و از سال ۱۳۵۷ نیز تعداد ۱۳۰ واحد چایسازی دیگر تأسیس شد. اما به دلیل عدم بازسازی ، تعدادی از کارخانه‌ها قدیمی فرسوده و از خط تولید خارج و یا در دیگر کارخانه‌ها ادغام شده اند. به طوری که تاسال ۱۳۸۹ از مجموع ۱۸۴ کارخانه ی چای سازی موجود بالغ بر ۱۶۲ واحد فعال بوده است(سازمان چای کشور، ۱۳۹۱). در حال حاضر نیز حدود ١٩٠ کارخانه چای سازی به فعالیت چای خشک‌کنی مشغول هستند که روش معمول چای سازی آن‌ ها نیز تولید چای سیاه و تولید محصول با روش تخمیر کامل و تولید چای «سیاه ارتدوکس» یا رسمی است که اصولاً چای معطری به دست می‌آید(داغبندان، ۱۳۹۳).

۲-۲-۲٫ روند توسعه ی صنعت چای در ایران

به رغم توسعه ی باغات چای و کارخانه‌ها چای سازی در ایران، به دلیل باصرفه نبودن و یا عدم تمایل به بازسازی، تعدادی از کارخانه‌ها قدیمی فرسوده و از خط تولید خارج یا در هم ادغام گردیدند. این کارخانه‌ها چایسازی با توجه به ظرفیت تولید برگ سبز در هر شهرستان احداث شده و در شرایط طبیعی پاسخگوی برگ سبز عرضه شده توسط کشاورزان ‌چای‌کار بوده است. در جدول شماره ی ۲-۱ چگونگی پراکندگی کارخانه‌ها چای سازی و در جدوی شماره ۲-۲ چگونگی پراکندگی باغ های چای ایران در شهرستان های مختلف ارائه شده است:

جدول ۲-۱٫ پراکندگی باغ های چای ایران ‌بر اساس مناطق مختلف(سازمان‌چای کشور، ۱۳۹۱)

ردیف

مناطق

سطح زیر کشت

تعداد خانوار

پراکندگی جغرافیائی باغات چای

جلگه (هکتار)

درصد

کوهپایه (هکتار)

درصد

۱

فومن

۲۲۰۰

۲۲۰۰

۱۱۴۴

۵۲

۱۰۵۶

۴۸

۲

رشت

۱۳۱۸

۲۱۴۷

۵۹۳

۴۵

۷۲۵

۵۵

۳

شفت

۱۰۰۰

۳۲۳۹

۱۴۳

۳/۱۴

۸۵۷

۷/۸۵

۴

لاهیجان

۵۷۰۰

۱۵۰۵۰

۱۹۳۸

۳۴

۳۷۶۲

۶۶

۵

سیاهکل

۱۶۰۰

۶۰۸۲

۱۶۰

۱۰

۱۴۴۰

۹۰

۶

لنگرود

۶۳۳۹

۱۴۴۶۸

۱۰۷۷

۱۷

۵۲۶۲

۸۳

۷

رودسر

۶۲۸۵

۱۳۶۴۸

۲۰۷۴

۳۳

۴۲۱۱

۶۷

۸

املش

۴۰۴۳

۷۱۳۳

۱۲۱۳

۳۰

۲۸۳۱

۷۰

۹

رامسر

۱۸۲۹

۵۰۸۸

۵۴۹

۳۰

۱۲۸۰

۷۰

۱۰

تنکابن

۱۱۴۳

۲۸۲۵

۵۳۷

۴۷

۶۰۶

۵۳

جمع کل

۳۱۴۵۸

۶۹۹۰۰

۹۴۲۸

۹۷/۲۹

۲۲۰۳۰

۰۳/۷۰

جدول ۲-۲٫ پراکندگی کارخانه های چای سازی ‌بر اساس مناطق مختلف(سازمان‌چای کشور، ۱۳۹۱)

نام منطقه
تعداد کارخانه‌ها
ظرفیت اسمی(کیلوگرم)
ظرفیت بحرانی (کیلوگرم)

فومن و صومعه سرا

۸

۲۲۴۵۵۰

۳۳۴۰۰۰

شفت

۷

۱۵۹۷۵۰

۲۲۹۰۰۰

رشت

۱

۲۰۷۰۰

۳۷۵۰۰

سیاهکل

۶

۱۱۶۵۵۰

۱۹۵۰۰۰

لاهیجان وآستانه

۴۳

۸۸۳۵۵۰

۱۴۳۲۰۰۰

لنگرود

۳۸

۸۱۷۳۵۰

۱۳۷۲۵۰۰

رودسر

۳۲

۶۲۷۹۵۰

۱۰۵۸۵۰۰

املش

۳۷

۸۴۶۴۵۰

۱۴۶۹۰۰۰

رامسر

۴

۹۳۶۰۰

۱۲۹۵۰۰

تنکابن

۸

۱۶۴۲۵۰

۳۲۴۵۰۰

جمع
۱۸۴
۷۰۰/۹۵۴/۳
۵۰۰/۵۸۱/۶

جدول ۳-۲ پراکندگی وسعت باغات چای در ایران را نشان می‌دهد. از این جدول چنین استنباط می‌شود که وسعت باغات چای کشور طی ۳۳ سال گذشته همواره در جهت خرد شدن بوده است. به طوری که در سال ۱۳۷۷ بیش از ۵۰ درصد باغات کمتر از یک هکتار وسعت دارند. از دلایل آن می‌توان اصلاحات ارضی سال ۱۳۴۱، تخریب جنگل‌ها و ایجاد باغات چای به وسیله ی روستائیان و قانون ارث را نام برد(صلواتیان، ۱۳۸۹).

جدول ۲-۳٫ پراکندگی وسعت باغات چای در ایران (مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی و…، ۱۳۸۷)

وسعت

۱۳۴۴

۱۳۶۸

۱۳۷۷

زیر ۵/۰ هکتار

۷/۸

۸/۱۹

۲۹/۲۶

۵/۰ تا ۱ هکتار

۵/۱۸

۴/۱۸

۰۶/۲۴

۱ تا ۲ هکتار

۳/۴۳

۶/۱۸

۹۲/۲۵

۲ تا ۱۰ هکتار

۵/۳۳

۴/۲۷

۸۶/۱۷

بالای ۱۰ هکتار

۵

۱۶

۸۷/۵

جمع

۱۰۰

۱۰۰

۱۰۰