نزدیک به ۲۵ سازمان تخصصی بین‌المللی و منطقه‌ای مرتبط با ابعاد گوناگون تجارت بین‌المللی در مرکز سی فاکت حضور فعال دارند. سازمان جهانی تجارت، سازمان جهانی گمرک، اتحادیه بین‌المللی مخابرات، سازمان بین‌المللی استانداردها (ایزو)، مرکز بین‌المللی شماره‌گذاری کالا و خدمات، کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) و اتاق بازرگانی بین‌المللی از جمله این سازمان‌ها به شمار می‌روند.

پنج گروه تخصصی همراه با زیرگروه‌های کاری مربوط به آن‌ ها تحت عناوین گروه مراحل کسب و کار و تجارت بین‌الملل، گروه مدیریت اطلاعات محتوایی، گروه فن‌آوری‌های کاربردی، گروه تکنیک‌ها و متدولوژی‌ها و بالاخره گروه حقوقی، تحت مرکز سی فاکت فعالیت دارند و گزارشات پیشرفت کار آن‌ ها در اجلاس‌های عمومی سالیانه سی فاکت در شهر ژنو کشور سوئیس ارائه می‌شود. در حال حاضر در ساختار تشکیلات جهانی مرکز سی‌فاکت سازمان ملل یک گروه موسوم به گروه راهبری سی‌فاکت^[۳۱] تحت مرکز تسهیل تجاری و کسب و کار الکترونیکی سازمان ملل وجود دارد که پانزده عضو دارد و سهم آسیا دو نماینده می‌باشد که یکی از اعضای آسیایی آن جمهوری اسلامی ایران می‌باشد. گروه راهبری سی‌فاکت به منظور انجام فعالیت‌های خود شش گروه کاری زیر را ایجاد نمود:

• گروه کاری روش‌های تجارت الکترونیک بین‌المللی

• گروه کاری تجزیه و تحلیل مراحل کسب و کار

• گروه کاری تکنیک‌ها و متدلوژی‌ها

• گروه کاری حقوقی

• گروه کاری ادیفاکت

• گروه کاری کد (زارعی و مقدسی،۱۳۹۱، صص۱۴۴-۱۴۳).

۲-۲-۳ مدل‌های انتقال داده ها در گمرک الکترونیکی

جهت انتقال اطلاعات در زنجیره‌ها روش‌های مختلفی موجود می‌باشد که روش سنتی یا سیستم کاغذی اولین روش می‌باشد که امروزه بنا به دلایلی مانند تاخیرات در زمان ارسال، اشتباهات فردی و هزینه های زیاد این روش دیگر نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای زنجیره باشد و لذا چاره ای برای مدیران زنجیره نیست که به فناوری اطلاعات روی آورند تا بتوانند پاسخگوی مشتریان زنجیره و سهام‌داران و ذینفعان آن باشند. در ادامه انواع مدل‌هایی که برای انتقال اطلاعات موجود می‌باشند ارائه می‌شود.

مدل‌هایی که می‌توان با بهره گرفتن از آن‌ ها امر به اشتراک گذاری اطلاعات را در هر زنجیره انجام داد سه نوع هستند که در ذیل به آن‌ ها اشاره می‌شود:

مدل ساده انتقال اطلاعات: این مدل در شکل (۲- ۱) آورده شده است. در این نوع انتقال داده ها، هر نهاد فقط اطلاعات را به بالاتر ارجاع می‌دهد و بالادستی پایگاه داده ای دارد که تصمیمات لازم را اتخاذ می‌کند. سیستم EDI-Based از این مدل استفاده می‌کند:

B

A

سیستم اطلاعاتی

شکل ۲- ۱: مدل ساده انتقال داده ها

(منبع: هائو^[۳۲]،۱۹۹۸، ص ۱۹)

مدل شخص ثالث^[۳۳]: در این مدل شخص ثالثی اطلاعات را در یک بانک داده ای برای اعضای زنجیره نگهداری می‌کند. این شخص ثالث ممکن است خدماتی هم برای اعضای زنجیره انجام دهد، مانند شرکت اینستیل^[۳۴] که بین توزیع کننده ها و مصرف کننده های مواد غذایی فعالیت می‌کند و علاوه بر نگهداری داده ها، خدمات ارتباط الکترونیکی نیز انجام می‌دهد. در شکل (۲- ۲) این مدل مشاهده می‌شود:

B

A

شخص ثالث

سیستم اطلاعاتی

شکل ۲- ۲ : مدل شخص ثالث

(منبع: هائو،۱۹۹۸، ص ۱۹)

مدل متمرکز اطلاعات^[۳۵] (مدل مورد استفاده در گمرک الکترونیکی): این مدل مشابه مدل دوم است فقط

به جای شخص سوم یک سیستم کامپیوتری کار می‌کند. شکل این مدل در زیر مشاهده می‌شود:

B

A

سیستم اطلاعاتی

شکل ۲- ۳ : مدل متمرکز اطلاعات

(منبع: هائو،۱۹۹۸، ص ۱۹)

همان طور که مشخص است در گمرک الکترونیکی برای انتقال داده ها از مدل متمرکز اطلاعات استفاده می‌شود (هائو،۱۹۹۸، ص ۱۹-۱۰).

به طور کلی مدل تجارت بین‌المللی سازگار با تسهیل تجارت را می‌توان به صورت شکل (۲-۴) نشان داد.

شکل ۲- ۴: مدل تجارت بین‌المللی^[۳۶]

در مدل فوق، جریان (۱) عبارت از فعالیت‌های تجاری است که بین واردکننده و صادرکننده وجود دارد. جریان‌های (۶ و ۲) ارتباطات قانونی و پیغام‌هایی است که از طرف صادرکننده‌ها و واردکننده‌ها به گمرکات ارسال می‌شود و حاکی از مسئولیت پذیری آن‌ ها می‌باشد. جریان‌های (۴ و ۳) پیام‌های مبنی بر واردات کالاها به گمرک است که از سوی حمل کننده ها به گمرکات فرستاده می‌شود. جریان (۵) نیز قراردادهای حمل است که بین صادرکننده و حمل کننده منعقد می‌شود^[۳۷].

۲-۲-۴ آشنایی با فرایند گمرک الکترونیکی در کشورهای فیلیپین، چین، مالزی و سنگاپور

۲-۲-۴-۱ گمرک الکترونیکی در کشور فیلیپین

شکل ۲- ۵: گمرک الکترونیکی در کشور فیلیپین

(منبع: ونگ^[۳۸]، ۲۰۰۶، ص۱۲)

۲-۲-۴-۲ گمرک الکترونیکی در کشور چین

شکل ۲- ۶: گمرک الکترونیکی در کشور چین

(منبع: ونگ، ۲۰۰۶، ص۱۳)

۲-۲-۴-۳ گمرک الکترونیکی در کشور مالزی

کشور مالزی که حجم وسیعی از تجارت بین‌المللی را دارا است، برای آسان تر کردن و سرعت بخشیدن به تجارت، خود از گمرک الکترونیکی استفاده می‌کند. در زیر خلاصه فعالیت‌هایی که در گمرک مالزی انجام می‌شود بیان شده است.

شکل ۲- ۷: گمرک الکترونیکی در کشور مالزی

(منبع: ونگ، ۲۰۰۶، ص۱۴)

همان طور که در شکل مشخص است، کارمند شرکت طرف قرارداد (صادرکننده) اطلاعات کالا را جمع‌ آوری کرده و آن‌ ها را برای ارسال الکترونیکی وارد سیستم می‌کند. شرکت‌های حمل و نقل نیز بعد از مشخص کردن کالا، کلیه اطلاعات مربوط به کالا و شرکت صادرکننده را در اظهارنامه الکترونیکی کالا وارد می‌کند. و از این اظهار نامه با شماره های مشخصی در شبکه مربوط ثبت می‌شود. آنگاه کالا به گمرک ارسال شده و پس از بررسی مشخصات کالا با مشخصات موجود در اظهارنامه الکترونیکی و تأیید مأمور گمرک، کالا اماده خروج از گمرک می‌شود.

۲-۲-۴-۴ گمرک الکترونیکی در کشور سنگاپور

شکل ۲- ۸: گمرک الکترونیکی در کشور سنگاپور

(منبع: ونگ، ۲۰۰۶، ص۱۵)

۲-۲-۵ جایگاه گمرک الکترونیکی در تسهیل تجاری