1. 1. رفتار و عملکرد دولت آنچنان وقیح و قبیح باشد که نتوان با مرور زمان وی را به اجرای قوانین مقید ساخت. در مواقعی که حقوق بشر نقض می شود شورای امنیت واکنش سریعتری اعمال می‌کند و در این مرحله حتی شدیدترین تحریم ها نیز توصیه نمی شود. طبیعی آوای جنگ سر داده می شود. حتی اگر شورای امنیت نتواند در مقابل نقض فاحش حقوق بشر اقدامی انجام دهد، مجمع عمومی سازمان ملل متحد بر اساس قطعنامه اتحاد برای صلح می‌تواند ترتیب یک حمله وسیع بدون نظر شورای امنیت را بدهد. برخی حتی به صلاحیت های موسع منشور و ارکان ملل متحد در زمانی اعتقاد دارند ه حقوق بشر نقض شده باشد و نیازی به اخذ تصمیم و نظر اعضای جامعه بین‌المللی و سازمان ملل متحد نیست.

   

زمانی که بارقه های امیدی بر تسلیم یا ندامت و یا عقب نشینی دولت مجرم وجود داشته باشد باز هم شورای امنیت با اعمال تحریم های مختلف می‌تواند کشور مجرم را وادار به مذاکره و تسلیم نماید. در چنین مواقعی شورای امنیت به دخالت رسمی خود و یا با اطلاع از تحریم های کوتاه مدت الی بلند مدت کشور مذبور را تحریم نماید. تحریم اقتصادی از نوع شدیدترین تحریم های سازمان ملل است و بهتر از سایر شیوه ها و یا انواع دیگر تحریم جوابگو بوده است.^[۵۳] معمولاً مدت زمان چنین تحریم هایی کوتاه است و وقتی مشاهده گردید که کشور متخلف کوتاه می‌آید در اینصورت تحریم ها به نتیجه رسیده است.

۲-۲-۵-۱- بند اول: تحریم در زمان جنگ

جنگ نتیجه روابط خصمانه است. در روابط خصمانه هیچ گونه ارتباط اقتصادی و سیاسی بین متخاصمین وجود ندارد. صحبت از تحریم در میان آن ها بی معنی است چرا که طرفین سعی دارند بر مواضع یکدیگر آنچنان ضرباتی وارد آورند که یکی از طرفین نزاع و درگیری شکست خورده و جنگ پایان یابد اما اگر چه جنگ پایان می‌یابد معلوم نیست تکلیف کشور بازنده چه خواهد شد و چه بسا دولت فاتح به یکی از موارد زیر متوسل شود:

الف) اشغال نظامی کشور مغلوب

ب) ضمیمه ساختن سرزمین کشور بازنده

ج)تحمیل شرایط مورد نظر دولت فاتح علیه کشور مغلوب

د)درخواست جبران خسارت هنگفت

ر) ادعای حقانیت وی در جریان درگیری

ز)انتصاب دولتی از جانب دولت فاتح برای اداره سرزمین های شکست خورده

و ممکن است تصمیمات دیگری نیز اخذ شود مثلاً منطقه مورد نظر از لحاظ حاکمیت به یک سازمان بین‌المللی واگذار شود. بهر حال هر اقدامی در پس از جنگ صورت بگیرد نتیجه یکسان است و گروهی از مردم از حقوق اولیه و اجتماعی خود محروم می‌شوند و چه بسا کشور دچار هرج و مرج شده و حقوق بشر به شدت لطمه ببیند.

اما از نظر تئوری تحریم، کشورهای حامی طرفین خصومت و جنگ ممکن است بر اساس منافع دولت تحت حمایت خود علیه طرف مقابل تحریم هایی اعمال نمایند. در زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران این حمایتها به شکل تحریم دیده می شد و مثلاً اتحادیه عرب دولت ایران را تحریم تسلیحاتی و دیپلماتیک نمودند. این تحریم از زمان درگیری شروع می شد تا تکلیف جنگ مشخص گردد. در جنگ کشوری که فاقد اسلحه کافی باشد نتیجه به سود طرف مقابل تمام می شود و لذا از زمان شروع جنگ تحریم نه از سوی سازمان ملل بلکه از طرف حامیان یک رژیم به قصد تضعیف روحیه جنگی و برای سرنگونی دولت حاکم اعمال می شود.

منشور سازمان ملل متحد بمانند برخی از اسناد دیگر از جمله پیمان بریان کلوگ و معاهدات چهاگنه ژنو ۱۹۴۴، جنگ را تحریم نموده اند. دولت‌ها نیز تابع تصمیمات ملل متحد باید باشند تا جنگ و درگیری بلافاصله خاتمه پیدا کند و آثار و تبعات فرامنطقه ای جنگ برچیده شود. آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران موجب برهم خوردن نظم اقتصادی بین‌المللی شد و قیمت نفت به بالاترین حد خود رسید. در چنین حالتی اعمال تحریم نه علیه یکی از طرفین مخاصمه بلکه هر دو رف زد و خورد نیز باید تحریم شوند تا هر دو از موضع یکسانی برخوردار شوند. وضعیت جنگی باعث لطمه خوردن حقوق بشر و بشر دوستانه می شود. در زمان جنگ، کشتار به هر وسیله ای آزاد است اما جامعه بین‌المللی برخی محدودیت ها اعمال نموده است. از جمله عدم استفاده از تسلیحات شیمیایی و اتمی در زمان جنگ را می توان نام برد. حقوق بشر دوستانه اولین جایی که مورد نقض قرار می‌گیرد. در جریان جنگ، رفتار نادرست با اسرای جنگی، حمله به مناطق غیر نظامی، عدم اجازه فعالیت سازمان‌های پزشکی و درمان، کشتار و اعدام سربازان بدون محاکمه و تفهیم جرم آن ها و.. از موارد نقض حقوق بشر دوستانه است. البته آنچه در این میان گفته نشد این است که وضعیت نقض حقوق بشر در جنگ تمام عیار میان دو دولت با جنگ های فرقه ای و داخلی فرق دارد. لذا باید بین نقض حقوق بشر و نقض حقوق بشر دوستانه (حقوق جنگ) تفاوت قائل شد.^[۵۴]

چرا که قواعد حقوقی ناظر بر هر یک متفاوت هستند اما نتیجه یکسان است. نقض حقوق بشر. در جریان جنگ، تحریم می‌تواند بسیار تعیین کننده باشد و از اینرو زمان تحریم در جنگ با زمان تحریم در درگیری های داخلی یکسان نیست.

نقطه دیگری که باید توجه کرد این است که بندرت پیش آمده که سازمان‌های بین‌المللی در زمان جنگ، تحریم های اقتصادی بنمایند. اگر چه تحریم اقتصادی هم مطرح شود معمولاً تحریم تسلیحاتی و آن قسمت از منافع اقتصادی است که می‌تواند در پیشبرد جنگ مؤثر واقع شود. در طول جنگ عراق با ایران، هر دو کشور آزادانه منابع نفتی خود را استخراج و می فروختند.

۲-۲-۵-۲- بند دوم: تحریم در زمان صلح

در زمان صلح یعنی زمانی که دولتی در درگیری نظامی مشارکت ندارد، تحریم های مختلف صرفاً از جهت عدم رعایت معاهدات بین‌المللی، تهدید به نقض صلح وا منیت بین‌المللی، مداخله در امور دیگران، نقض فاحش حقوق بشر در داخل و مواردی از این قبیل است که عرفاً نمی توان وضعیت موجود را به مخاصمه تشبیه کرد. یکی از این موارد شیوع انقلاب و کودتا در یک کشور است که ممکن است دولت‌ها یا برخی از اعضای سازمان ملل متحد اقدام به موارد تحریم و مشابه آن بنمایند. مثلاً بلوکه کردن اموال دولت در اوایل انقلاب از سوی دولت آمریکا یک نمونه تحریم در زمان صلح است. یا نقض معاهدات دیپلماتیک از سوی دانشجویان پیرو خط امام (ره) در جریان اشغال سفارت آمریکا باعث گردید این کشور تحریم های مختلفی ع لیه ایران اقدام نماید. موضوع نقض حقوق بشر نیز از جمله این موارد است. حقوق بشر در زمان صلح وقتی نقض می شود که دولت به تعهدات بین الملی اش وفادار نماند و یک‌جانبه معاهده ای را فسخ نماید که دولت زیان دیده می‌تواند از شورای امنیت اعمال تحریم و بلوکه اموال طرف مقابل را خواستار شود. یا دولت در زمان انتخابات، استخدام ها، زندانی کردن اشخاص سیاسی، اعدام های گسترده و تبعیض فاحش نژادی حقوق قشر یا اقشار جامعه را به طور ملموس نقض نماید. شرط چنین نقضی این است که اولاً:

الف) مسئولیت دولت را ایجاد کند؛

ب) بر حقوق قشر خاص مانند اقلیت های دینی، زبانی و عقیدتی فشارهای شکننده وارد شود؛

ج) نقض حقوق بشر به صورت جمعی باشد نه فردی.