موج سوم بررسی تاب­آوری، منجر به مفهوم تاب­آور بودن شد. موج سوم آشکار ساخت که در فرایند انسجام مجدد از تخریب در زندگی برخی اشکال انرژی انگیزشی مورد نیاز است. انسجام مجدد تاب­آورانه به انرژی فزاینده­ای برای رشد نیاز دارد، و مطابق نظریه تاب­آوری این منبع انرژی، یک منبع معنوی یا تاب­آور بودن فطری است (کرد میرزا،۱۳۸۸: ۲۳-۲۲).

جدول (۱): توصیف مختصر سه موج بررسی تاب­آوری (ریچاردسون، ۲۰۰۲)

امواج تاب­آوری
توصیف
برآیند

موج اول

توصیف­های پدیدارشناختی کیفیت­های تاب­آوری بودن افراد و نظام­های حمایتی که موفقیت­های شخصی و اجتماعی را پیش ­بینی می‌کند.

فهرست کیفیت ها، دارایی ها ٨، یا عوامل حمایتی که به افراد کمک می‌کند از میان شرایط ناگوار (مثل عزت نفس، خود کارآمدی، نظام حمایتی، و غیره) رشد کنند.

موج دوم

تاب آوری فرایند کنار آمدن با فشار آورها، شرایط ناگوار، تغییر، یا فرصت به شیوه ای است که منتج به تعیین، تقویت، و غنی سازی عوامل حمایتی می‌شوند.

فرایند تخریبی و انسجام مجدد برای کسب
کیفیت­های تاب­آور بودن دلخواه را که در موج اول توصیف شده است را شرح می­دهد، مدلی که به مراجعان و دانش ­آموزان کمک می­ کند، بین انسجام مجدد تاب­آورانه، انسجام مجدد برگشت به نقطه مواجهه، یا انسجام مجدد همراه با فقدان یکی را انتخاب کنند

موج سوم

شناسایی چند نظامی پست مدرنِ نیروهای انگیزشی درون افراد و گروه ها، و خلق تجاربی که تقویت کننده فعال سازی و بهره برداری از نیروها هستند.

به مراجعان کمک می­ کند تا نیرویی را که شخص را به سوی خودشکوفایی و انسجام مجدد
تاب­آورانه از تخریب­ها برمی انگیزد، کشف کنند

منبع: (کردمیرزا، ۱۳۸۸ :۲۳)

۲ـ۴ـ ویژگی­های فرد تاب­آور

با توجه به مباحث مرتبط به تاب­آوری، ‌می‌توان گفت، تاب­آور، فردی است که خوب کار می­ کند، خوب بازی می­ کند، خوب دوست می­دارد و خوب انتظار دارد.

۱ـ شایستگی اجتماعی؛ فرد تاب­آور به صورتی قابل ملاحظه، واکنش­دهی، فعالیت، انعطاف و تطابق بیشتری را نشان می­دهد. این ویژگی معمولا شامل همدلی، مراقبت، مهارت­ های ارتباطی، و شوخ­طبعی نیز می­ شود. نه تنها مطالعات مرتبط با تاب­آوری بر این ویژگی­ها صحه گذارده­اند، بلکه مطالعات انجام شده بر روی افراد دچار مشکلاتی نظیر بزهکاری، سوء مصرف مواد و الکل و بیماری­های روانی نیز بر فقدان این حالات در نمونه خود تأکید کرده ­اند. شواهدی وجود دارد که نشان می­دهد، افراد دارای ضعیف­ترین شایستگی و مهارت اجتماعی، بدترین پیش­آگهی و بالاترین نرخ عود را نشان می­ دهند. از سویی، سطح شایستگی اجتماعی در کودکی، پیش ­بینی­کننده­ شدت مشکلات روان پزشکی در بزرگسالی است (به نقل از هاوکینز و همکاران، ١٩٨۵).

۲ـ مهارت­ های مشکل­گشایی؛ این مهارت ­ها عبارتند از: توانایی فکر کردن به شیوه­ای انتزاعی، تأملی و منعطف و توانایی ایجاد راه ­حل­های معادل برای مشکلات شناختی و اجتماعی.

۳ـ استقلال؛ پژوهش­گران واژه­ های متفاوتی برای توصیف استقلال به کار برده ­اند، برای مثال یک حس نیرومند عدم وابستگی، کانون کنترل درونی، و احساس نیرومند بودن، اعتماد به نفس و کفایت خود و خود نظم­دهی و کنترل تکانه. به عبارتی، استقلال، حس هویت خود و توانایی برای عمل مستقل و اِعمال کنترل بر محیط خود است. پژوهش­گران بسیاری توانایی جدا کردن خود از محیط خانوادگی ناکارآمد (کناره­گیری روان شناختی از والد بیمار) را به عنوان ویژگی اصلی کودکان تاب­آور
برمی­شمرند که در خانواده های دچار مشکل الکلیسم و بیماری روانی زندگی ‌می‌کنند.

۴ـ حس هدفمندی؛ درباره حس هدفمندی، چندین ویژگی شناسایی شده در ادبیات عوامل حفاظتی، مطرح می‌باشند. انتظارات سالم، جهت­گیری هدفمند، جهت­گیری موفق، انگیزش پیشرفت، میل به تحصیل، پشتکار، امیدواری، سرسختی، باور به آینده روشن، و حس پیش ­بینی­پذیری، از این دسته­اند.

۵ـ اعتماد به نفس؛ اعتماد به نفس از حس فرد نسبت به ارزشمندی و شایستگی­اش ناشی می­ شود. طبق نظر راتر (١٩٩٠)، دو گروه از تجربیات بیشترین تأثیر را بر اعتماد به نفس دارند: (الف) روابط عاشقانه، دوستدارانه، و ایمن. و (ب) موفقیت در انجام کارهایی که فرد به آن ها علاقمند است و انجام آن ها را در نظر دارد. حتی یک رابطه مثبت در کودکی و بزرگسالی می‌تواند آسیب ناشی از تجربیات یا روابط منفی را کاهش دهد. هم چنین، موفقیت در یک کوشش می‌تواند موجب تخفیف حس شکست در سایر حوزه ­های زندگی فرد شود. در این جا موفقیت به معنی رقابت نیست، بلکه دستیابی فرد به استاندارهای خود است.

۶ـ احساس کفایت؛ عوامل ارتقا دهنده خود جهت­مندی یا خود کارآمدی عبارتند از باور والدین به حس کنترل در کودک، ‌پاسخ‌گویی‌ (به خاطر این که والدین پاسخگو به کودک نشان می­ دهند که رفتار وی اثری دارد)، پایداری، گرمی و تمجید، حمایت و ترغیب کودک به درگیر شدن در محیط خود

۷ـ احساس داشتن یک پایگاه ایمن؛ داستان زندگی افراد تاب آور نشان می­دهد که شایستگی و اعتماد حتی تحت شرایط دشوار می‌توانند وجود داشته باشند، به شرط آن که این کودکان در زندگی با افرادی مواجه شده باشند که پایگاه امنی برای ایجاد اعتماد، استقلال و ابتکار عمل فراهم کرده باشند. اکثر افراد می ­توانند این فرصت را داشته باشند که با یک یا هر دو والد یا با خواهران و برادران یا سایر اعضای خانواده رابطه ایمنی داشته باشند. این افراد با گذر زمان، زمان بیشتری را دور از این پایگاه سپری ‌می‌کنند، اما در زمان بیماری، پریشانی، و نیازمندی ‌به این پایگاه ایمن مراجعت می‌کنند .این سه منبع تاب­آوری، یعنی، پایگاه ایمن، اعتماد به نفس، و خود کارآمدی می ­توانند به وسیله­ تجربیات مثبت کسب شده و در بافت زندگی روزانه افزایش یابند (کردمیرزا، ۱۳۸۸ : ۶۳-۶۱).

۲ـ۵ـ عوامل مؤثر بر ظرفیت تاب­آوری

مورالس^[۲۹] (۲۰۰۷) نیز عوامل مختلفی را که در ظرفیت تاب­آوری مشارکت ‌می‌کنند را به شرح زیر خلاصه ‌کرده‌است:

۱ـ عوامل شخصیتی؛ از قبیل:

ـ خود سازماندهی

ـ عزت نفس

ـ اثربخشی شخصی

ـ مرجع کنترل درونی بیرونی

ـ پایداری روان شناختی

ـ ترسیم هیجانات مثبت

۲ـ عوامل شناختی با تأکید بر راهبردهای کنار آمدن از قبیل:

ـ جستجوی حمایت هیجانی و بیان آن

ـ بازسازی شناختی

۳ـ عوامل خانوادگی از قبیل:

ـ دلبستگی هیجانی و امنیت هیجانی

ـ پیوستگی خانوادگی

۴ـ عوامل جامعه شناختی از قبیل:

ـ هویت اجتماعی مثل،

• • عضویت در میکرو سیستم

• عضویت در ماکروسیستم

ـ تأثیر اجتماعی، روابط همسال

ـ عوامل جمعیت شناختی اجتماعی مثل،