آیرن هاوسیو^[۱۰۷] (۲۰۰۹) در پژوهشی با عنوان “رابطه میان سرمایه اجتماعی، رفتار شهروند سازمانی و پیامدهای عملکرد” به بررسی رابطه میان کارکرد سرمایه اجتماعی و رفتار شهروند سازمانی و تأثیر آن‌ ها بر رضایت از زندگی و عملکرد شغلی پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که رابطه میان سرمایه اجتماعی و رفتار شهروند سازمانی مستقیم است.

آریانی^[۱۰۸] (۲۰۱۲) در پژوهشی با عنوان “رابطه میان سرمایه اجتماعی، رفتارهای شهروند سازمانی و عملکرد فردی” به بررسی رابطه میان متغیرهای فوق پرداختند. یافته های پژوهش نشان داد که رابطه معناداری میان سرمایه اجتماعی و رفتارهای شهروند سازمانی وجود دارد. همچنین فداکاری و احترام تأثیر معناداری بر سرمایه اجتماعی شناختی، رابطه‌ای و ساختاری دارد. نهایتاًً این پژوهش نشان داد که رابطه میان رفتار شهروند سازمانی و عملکرد فردی تا حدی تحت تأثیر سه بعد سرمایه اجتماعی است.

اسوونی^[۱۰۹] (۲۰۱۴) در پژوهشی با عنوان “مطالعه رابطه میان سرمایه اجتماعی و رفتار شهروند سازمانی” به بررسی چگونگی رابطه میان سرمایه اجتماعی و رفتار شهروند سازمانی پرداخت. یافته ها نشان داد که سرمایه اجتماعی از تمایل کارکنان به فراتر رفتن از ملزومات شغلی به منظور کمک به یکدیگر و گذشتن از علایق شخصی برای دستیابی به سطح مطلوب سازمانی نشأت می‌گیرد. همچنین این پژوهش نیز نشان داد که رابطه معناداری میان سرمایه اجتماعی و رفتار شهروند سازمانی وجود دارد.

هانینگتون^[۱۱۰] (۲۰۱۳) در پژوهش خود با عنوان ” فرهنگ‌سازمانی، سرمایه اجتماعی سازمانی، تضاد روان‌شناختی سازمانی، رفتار شهروند سازمانی و عملکرد سازمانی” به بررسی ارتباط میان متغیرهای فوق پرداخت. یافته ها نشان داد که رابطه معناداری میان فرهنگ‌سازمانی و رفتار شهروند سازمانی وجود ندارد. در حالی که رابطه میان رفتار شهروند سازمانی و عملکرد سازمانی معنادار است. همچنین رابطه معناداری میان رفتار شهروند سازمانی با سرمایه اجتماعی سازمانی و سرمایه اجتماعی و با عملکرد سازمانی وجود دارد.

مدل مفهومی تحقیق

رفتار شهروندی

۱٫ وفاداری

۲٫ اطاعت (وظیفه شناسی)

۳٫ مشارکت (اجتماعی، حمایتی وظیفه ای، مدنی)

۴٫ فداکاری

۵٫ توجه و احترام

۶٫ تحمل پذیری (جوانمردی)

سرمایه اجتماعی

۱٫ اعتماد متقابل

۲٫ هنجارهای مشترک

۳٫ تعاون و همکاری متقابل

۴٫ انسجام و همبستگی جمعی

۵٫ همدلی (احترام متقابل و منافع مشتری)

۶٫ همیاری و مشارکت داوطلبانه

نمودار ‏۲‑۱: مدل مفهومی تحقیق

برگرفته از عرب (۱۳۸۹)

فصل سوم

روش شناسی پژوهش

مقدمه

یکی از مهم‌ترین جنبه‌های تحقیق علمی، متدولوژی آن است. بدون متدولوژی تحقیق. نتایج بررسی تحلیل‌های مربوطه، معتبر و قابل‌تعمیم نخواهد بود. ازاین‌رو متدلوژی تحقیق ازجمله معیارهای رایج جهت ارزیابی تحقیقات علمی، تلقی می‌گردد. در این فصل ابتدا به بررسی روش پژوهشی، جامعه، نمونه و روش نمونه‌گیری، روش و ابزار گردآوری داده ها، روایی و اعتبار ابزار پژوهش پرداخته خواهد شد و درنهایت روش آماری تحلیل داده ها توضیح داده خواهد شد.

روش تحقیق

پژوهش حاضر، ازلحاظ هدف کاربردی و ازلحاظ نحوه گردآوری اطلاعات، از نوع تحقیقات توصیفی –همبستگی است.

جامعه آماری

جامعه آماری را کل کارکنان مدارس شهر تهران تشکیل می‌دهد که در سال ۱۳۹۳مشغول به کار هستند. تعداد کل کارکنان مدارس تهران ۵۹۵۰۱ نفر است. منظور از کارکنان مجموعه افرادی هستند که در یک مدرسه مشغول به کار می‌باشند که شامل مدیر، معلمان و معاون و دفتردار است.

حجم نمونه و روش نمونه‌گیری

بر اساس جدول مورگان نمونه مناسب برای این جامعه ۵۹۵۰۱ نفره، ۳۸۲ نفر است. همچنین در این تحقیق برای تعیین نمونه‌گیری از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای استفاده شد. بدین منظور از مناطق ۲۴ گانه شهر تهران ۶ منطقه و از هر منطقه ۷ مدرسه به طور تصادفی انتخاب شد.

روش‌های جمع‌ آوری اطلاعات

– روش‌های گردآوری اطلاعات در این تحقیق بدین شرح است:

– مطالعات کتابخانه‌ای: در این قسمت جهت گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و ادبیات موضوع تحقیق، از منابع کتابخانه‌ای، مقالات، کتاب‌های موردنیاز و نیز از شبکه جهانی اطلاعات^[۱۱۱] استفاده شده است.

تحقیقات می‌دانی: به منظور جمع‌ آوری داده ها و اطلاعات برای تجزیه‌و تحلیل از پرسشنامه استفاده گردیده است.

پرسشنامه مذکور شامل ۲ بخش عمده است:

۱- نامه همراه: در این قسمت هدف از گردآوری داده ها به وسیله پرسشنامه و ضرورت همکاری پاسخ‌دهنده در عرضه داده های موردنیاز بیان‌شده است بر این منظور بر با ارزش بودن داده های حاصل از پرسشنامه تأکید گردیده تا پاسخ‌دهنده به طور مناسب پاسخ سؤال‌ها را عرضه کند.

۲- سؤال‌های (گویه های) پرسشنامه: این بخش از پرسشنامه شامل ۲ قسمت است.

الف) سؤالات عمومی: در سؤالات عمومی سعی شده است که اطلاعات کلی و جمعیت شناختی در رابطه با پاسخ‌دهندگان جمع‌ آوری گردد این بخش شامل ۵ سؤال است.

ب) سؤالات تخصصی: این بخش شامل ۵۶ سؤال است که ۲۹ سؤال آن مرتبط با بحث شهروندی سازمان بوده و به سنجش وفاداری، اطاعت، مشارکت، فداکاری توجه و تحمل‌پذیری می‌پردازد و ۲ سؤال آن مرتبط به سرمایه اجتماعی بوده و به سنجش اعتماد، هنجارها، تعاون، انسجام، همدلی و همیاری می‌پردازد.

در طراحی این قسمت سعی گردیده است که سؤالات پرسشنامه تا حد ممکن قابل‌فهم باشد. برای طراحی این بخش از طیف پنج گزینه لیکرت استفاده گردیده است که یکی از رایج‌ترین مقیاس‌های اندازه‌گیری به شمار می‌رود.

روایی ابزار پژوهش

مفهوم روایی (اعتبار) ‌به این سؤال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه موردنظر را می‌سنجد بدون آگاهی از روایی ابزار اندازه‌گیری نمی‌توان به‌دقت داده های حاصل از آن اطمینان داشت (سرمد و همکاران، ۱۳۹۰، ص ۱۷۰) برای به حداکثر رساندن روایی محتوا در این پژوهش از روش‌های زیر استفاده شده است.

۱- بررسی ادبیات مربوط به موضوع که شرح آن در قسمت ابزار گردآوری اطلاعات آورده شده است.

۲- استفاده از نظرات اساتید راهنما و مشاور

روایی پرسشنامه شهروند سازمانی: غرب (۱۳۸۹) با بهره گرفتن از تعاریف و نظریات دانشمندان و محققین و به کمک اساتید راهنما و مشاور و شش مؤلفه به عنوان شاخص‌های اصلی و فرعی (خرد و کلان) برای رفتار شهروندی سازمانی احصا کردند. این شش مؤلفه در قالب پرسشنامه شماره یک، بین ۲۰ نفر توزیع گردید و در یک طیف پنج‌گانه لیکرت به هر یک از پاسخ‌ها ارزش مقداری یک تا پنج تعلق گرفت.

توزیع فراوانی ارزش مقداری و ارزش میزانی تعلق‌گرفته به هر یک از مؤلفه‌ها سنجیده و نتایج آن در جدول۳- ۱۱ ارائه گردیده است. نهایتاًً ارزش میزانی هر مؤلفه‌ای که از ۳ بیشتر شد به عنوان مؤلفه‌های مذکور در جدول شماره ۳-۲ موارد زیر به عنوان مؤلفه‌های نهایی رفتار شهروندی سازمانی انتخاب گردید، در طیف لیکرت پنج رتبه‌ای، میانگین عدد ۳ می‌باشد.