•از دست‌ دادن‌ هر چیزی‌ که‌ برای‌ فرد ارزشمند باشد.

•آسیب‌ها یا بیماری‌های‌ شدید.

•اخراج‌ شدن‌ یا تغییر شغل‌.

•نقل‌ مکان‌ کردن‌ به‌ یک‌ شهر یا استان‌ جدید.

•مشکلات‌ جنسی‌ بین‌ فرد و شریک‌ جنسی‌ او.

•ورشکستگی‌ مالی‌ یا مقروض‌ شدن‌ شدید مثلاً به‌ خاطر خرید یک‌ خانه‌ جدید.

•تعارض‌ مدام‌ بین‌ فرد و یکی‌ از اعضای‌ خانواده‌ ، دوست‌ نزدیک‌ یا همکار.

•خستگی‌ دایمی‌ ناشی‌ از استراحت‌، خواب‌ یا تفریح‌ ناکافی‌ (کراس،شیلد،ترجمه عباس چینی،۱۳۷۱).

۲-۴ انواع استرس

وقتی استرس به صورت انگیزهای مثبت عمل کند، سودمند به حساب می‌آید ولی اگر از حد مطلوب فراتر رود، مضر است. ما در واقع با سه نوع استرس رو به رو هستیم:

۲-۴-۱ یوسترس: استرس خوب است و در موقعیتی ایجاد می شود که شخص آن را انگیزه دهنده یا الهام بخش ارزیابی می‌کند. این استرسها لذت بخش هستند و تهدید به حساب نمی آیند. مثل عاشق شدن یا ملاقات یک بازیگر مشهور سینما یا استرس شب امتحان که فرد را به تکاپو وا می‌دارد.

۲-۴-۲ نوسترس: اشاره به محرک حسی دارد که تأثیری بر جای نمیگذارد. نوسترس نه خوب است و نه بد. شنیدن خبر وقوع زلزله در یک نقطه دورافتاده می‌تواند در این ردیف جای بگیرد.

۲-۴-۳ دیسترس: استرس بد است که دو حالت دارد: استرس حاد که بسیار شدید است و به سرعت از بین می رود و استرس مزمن که ممکن است خفیف یا شدید باشد ولی تا مدتهای طولانی (ساعتها، روزها و حتی ماه ها) باقی می ماند. (عیوضی، ۱۳۹۰)

۲-۵ نشانه های استرس

کم حوصلگی، سردرد، تغییر ضربان قلب، خستگی جسمی، خشم و پرخاشگری، بی خوابی، فشار در سینه، اختلال گوارشی، سوزش معده، عرق کردن، خشکی دهان، بی‌اشتهایی، داغ شدن و یا سرد شدن بدن، غمگینی، لرزش بدن، میل به سیگار، از دست دادن تمرکز، احساس سرگیجه، تغییر تنفس، تکرر ادرار، کم شدن حافظه، دردهای بدنی پراکنده، آه کشیدن، تمایل به تنهایی، آشفتگی، التهاب، سرخ شدن پوست صورت و… (غلامعلی افروزوصالح،۱۳۸۷)

۲-۶ فیزیولوژی استرس

۲-۶-۱ نقش دستگاه عصبی

عملکرداصلی دستگاه عصبی،یکپارچه کردن تمام دستگاه های بدن با بهره گرفتن از یک شبکه ارتباطی برای تقویت اطلاعات ‌در مورد شرایط درونی و بیرونی به مغز و از مغز است. عناصر اصلی سازنده دستگاه عصبی،سلولهای عصبی^۱ یا« نرون^۲»ها هستند. اعمال هر نرون،الکتروشیمیایی است. داخل هر نرون ‌یون‌هایی وجود دارد که به طور الکتریکی شارژ شده و دارای پتانسیل برای تخلیه الکتریکی است. وقتی بار الکتریکی تخلیه می شود،جریان الکتریکی ضعیفی ،تمام طول نرون را طی می‌کند. این امر باعث آزاد سازی مواد شیمیایی بنام«انتقال دهنده های عصبی»^۳می شود که درون هر نرون ساخته شده و در انتهای هر نرون ذخیره می شود.انتقال دهنده های عصبی آزاد شده،در عرض شکاف سیناپسی،فضای بین هر نرون پخش می‌شوند. این فرایند به مثابه«گفتگوی» دستگاه عصبی،با بهره گرفتن از علایم شیمیایی و الکتریکی ادامه می‌یابد. .(کرتیس ، آشتیانی،۱۳۸۷)

ساختمان اصلی دستگاه عصبی،بر اساس سلسله مراتب بخش‌های فرعی و اصلی است .دو بخش مهم دستگاه عصبی«دستگاه عصبی مرکزی»^۴و«دستگاه عصبی پیرامونی» ^۵است.دستگاه عصبی مرکزی از مغز و نخاع تشکیل شده است.دستگاه عصبی پیرامونی شامل تمام نرون های دیگر است. دستگاه عصبی پیرامونی (که خارج از مغز

۲-Neurrone 1-Nerve cell

۳-Neurotransmitter 4-Central Nervous System(CNS)

۵-Peripheral nervous system(PNS)

و نخاع قرار دارد) از دو قسمت تشکیل می شود:«دستگاه عصبی بدنی» و« دستگاه عصبی خود مختار»دستگاه عصبی بدنی پیامهایی را که از تحریک پوست و ماهیچه ها ایجاد می‌شوند با بهره گرفتن از اعصاب حسی به مغز منتقل می‌کنند. دستگاه عصبی خودمختار یا خودگردان حداقل تاکنون، خارج از هوشیاری یا کنترل ارادی در نظر گرفته شده است.دستگاه عصبی خودمختار همواره درگیر پاسخ مربوط به استرس می شود. (ال.برانون وجی.فیست۱۹۹۷ )

دستگاه عصبی خود مختار شامل دو بخش مهم است:بخش اول«دستگاه عصبی سمپاتیک»^۱ «دستگاه عصبی پاراسماتیک».^۲این دو دستگاه از نظر آناتومی عملکرد مختلفی دارند،شاخه ی سمپاتیک دستگاه عصبی خود مختار،منابع بدن را در پاسخ به وضعیت اضطراری یا موقعیتهای استرس زا و هیجانی بسیج می‌کند.این حالت اغلب پاسخهای«جنگ- گریز»نامیده می شود،که ارگانیسم را برای مقابله با محرک استرس زا یا برای فرار از آن آماده می‌کند .در هر یک از این دو صورت ،بدن باید برای فعالیت حرکتی شامل حمله ،دفاع یا فرار آماده باشد. رویدادهایی که در آماده شدن برای این رخداد صورت می‌گیرد، شامل افزایش ضربان قلب، انقباض رگهای خونی پوست،کاهش فعالیت معدی روده ای،افزایش تنفس، تحریک غدد عرق و گشاد شدن مردمک چشمها می شود.(ایوانزوهمکاران،۱۹۹۷) شاخه ی پاراسمپاتیک دستگاه عصبی خود مختار نیز از سوی دیگر در جهت ارتقای آرامش کار می‌کند و عملکردها فوق را به حالت پایدار طبیعی و بدون استرس در می آورد.این دو دستگاه برای عضو اصلی( مثل قلب )کار می‌کنند، اما به صورت معکوس عمل می‌کنند.به عبارت دیگر هر دو

۱-Sympathetic nervous system 2-Parasympathetic nervous system

دستگاه به منظور حفظ تعامل ،همزمان کار می‌کنند، نه اینکه یکی از دیگری پیروی کند. مثل سایر قسمتهای دستگاه عصبی، نرونهای عصبی خود مختار توسط انتقال دهنده های عصبی فعال می‌شوند. دو ناقل عصبی اصلی در اینجا«استیل کولین»^۱و نورادرنالین^۲( یا« نوراپی نفرین»)^۳ هستند.از آنجا که هر عضو،؛ گیرنده متفاوتی دارد، این دو ناقل عصبی آثارمتفاوتی دارندو تعادل مربوط به هر یک ازآنهادر ارائه طیف وسیعی از پاسخ‌ها مهم است.(پیتزوفیلیپس،۱۹۹۸)

۲-۶-۲ نقش دستگاه عصبی درون ریز

دستگاه عصبی درونریز از غدد درونریزی تشکیل می شود که توسط دستگاه عصبی کنترل می‌شوند.غدد هر دو دستگاه مواد شیمیایی را که«هورمون»شناخته می‌شوند ترشح می‌کنند.هورمون به طور مستقیم وارد جریان خو.ن می شود و سپس به قسمتهای مختلف بدن می رود.(پی.بن یارد۱۹۹۶)

دستگاه های عصبی و درون ریزارتباط تنگاتنگی با یکدیگر داشته و در ترکیب و آزاد سازی مواد شیمیایی مشارکت دارند.تفاوت مهمی که وجود دارد این است که در دستگاه عصبی، این مواد شیمیایی، انتقال دهنده ها ی عصبی نامیده می‌شوند.در حالی که در دستگاه درون ریز به آن هورمون گفته می شود.به علاوه انتقال دهنده های عصبی سریع تر عمل می‌کنند و آثار کوتاه مدتی دارند.هورمونها آهسته تر عمل می‌کنند ولی برای مدت طولانی تری اثرمی گذارند. دستگاه های عصبی و درون ریز،؛ هر دو عملکردهای کنترلی و ارتباطی دارند و هر دو در جهت حفظ رفتارهای یکپارچه و سازش یافته کار می‌کنند. (پیتزوفیلیپس،۱۹۹۸)

۱-Acetyicholine 2-Noradenaline

۳-Norepinephrine