همان گونه که ملاحظه شد، در مدل‌های سه‌گانه‌ی فوق، اهداف تسلط فقط در اصطلاح یک جهت گیری گرایش مورد بحث و تحقیق قرار گرفته‌اند و در آن فراگیران سعی می‌کنند ‌به این اهداف نزدیک شوند و نه اینکه از آن‌ ها اجتناب کنند. با این وجود ممکن است شرایطی موجود باشد که در آن یادگیرندگان به اجتناب از بدفهمی یا پرهیز از عدم تسلط بر تکلیف بپردازند (الیوت و پینتریچ؛ به نقل از دلاورپور، ۱۳۸۷). با توجه ‌به این نکته که همه‌ دانش‌آموزانی که هدف تسلط دارند از معیارهای یکسان برای دستیابی به تسلط استفاده نمی‌کنند میان جهت‌گیری هدف تسلط درونی و جهت‌گیری هدف تسلط بیرونی تمایز ایجاد شد و عنوان شد که علی‌رغم وجود یک هدف کلی واحد (دست یافتن به شایستگی)، بعضی از دانش آموزان از معیارهای درونی (رویکرد پدیدار شناسانه به دانش و فهم) برای ارزش گذاری استفاده می‌کنند خواه به تسلط دست یافته باشند، خواه بدان دست نیافته باشند. در مقابل سایر دانش‌آموزان به معیارهای بیرونی (مانند رتبه ها و بازخوردهای علمی) روی می‌آورند (نیمیویرتا، ۲۰۰۲؛ به نقل از سوئینی و همکاران، ۲۰۱۲).

الیوت و مک گریگور (۲۰۰۱)، با بررسی چارچوب هدف سه بخشی دیدگاه جدیدی را ارائه کرده‌اند که در آن بازبینی بیشتری در دیدگاه دوبخشی صورت گرفته و چارچوب سه بخشی گسترش داده شده است. آن‌ ها در چارچوب جدید یک آمیختگی کامل در تمایز گرایش و اجتناب پیشنهاد کرده و اهداف تسلطی را به دو بخش اهداف تسلطی- گرایشی و تسلطی- اجتنابی تقسیم نموده‌اند. بر این اساس آنان چهار نوع جهت گیری هدف را شناسایی کرده‌اند. تسلطی- گرایشی، تسلطی-اجتنابی، عملکردی- گرایشی، عملکردی- اجتنابی.

تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که ممکن است یادگیرندگان، جهت‌گیری های هدف متعددی داشته باشند. اینکه کدام جهت‌گیری مورد استفاده قرار بگیرد به شرایط موجود بستگی دارد (کاپلان، میدلتون، اوردان^[۲۹] و میدگلی، ۲۰۰۲؛ مترن،^[۳۰] ۲۰۰۵؛ ویرمنز و تاپولا^[۳۱]، ۲۰۰۶؛ به نقل از لاکسو و هانولا، ۲۰۱۰). بیشتر تحقیقات در باب اهداف پیشرفت بر این موضوع متمرکز شده‌اند که اهداف مشخص چگونه با نتایج مشخص در ارتباط هستند و کمتر ‌به این امر که ممکن است افراد در پی اهداف چندگانه باشند یا با وجود علل متعدد در پی نتیجه‌ای واحد باشند، توجه شده است. برای مثال افراد ممکن است به دنبال کسب نمره خوب باشند هم ‌به این دلیل که نمره خوب، استانداردی برای وجود تسلط است و هم ارزش ابزاری مهمی است و نشان از شایستگی فرد دارد (مالکا و کاوینگتون^[۳۲]، ۲۰۰۵). دوئک (۱۹۹۹)، و نیکولز (۱۹۹۰)، تصدیق کرده‌اند که اهدافی که دانش‌آموزان در یک موقعیت دنبال می‌کنند بستگی به تعامل تمایلات فرد و نشانه های وضعی دارد. البته میزان تأکید هر یک از آن‌ ها بر این دو عامل متفاوت است. همچنین آن‌ ها پیش‌بینی کرده‌اند که با پیش‌تر رفتن کودکان در مدرسه، اهداف عملکردی برجسته‌تر می‌شوند. دوئک عنوان می‌کند این بدان علت است که هر چه کودکان، بزرگتر می‌شوند، بیشتر وجود هوش‌های چندگانه را در وجود خود نمایان می‎سازند و نیکولز، عقیده دارد علت این امر آن ‌است که با تغییرات رشدی، که به طور تدریجی با پیش رفتن منظم برنامه های مدرسه، اتفاق می‌افتد، توانایی کودکان آشکار می‌گردد (سوئینی و همکاران، ۲۰۱۱).

در مجموع، یافته ها حاکی از آن است که متوسل شدن به اهداف تسلطی، با الگوهای سازگار مقابله و رفتار مرتبط است. برای مثال مطالعات، به طور منظم وجود ارتباط مثبت میان اهداف تسلطی و عمق پردازش اطلاعات، تلاش و پشتکار، استفاده از راهبردهای یادگیری مؤثر، خودکارآمدی و احساسات مثبت را نشان داده‌اند (هاراکوئیز، بارون، تائوئر و الیوت^[۳۳]، ۲۰۰۰؛ مک گریگور و الیوت، ۲۰۰۲؛ نیمیویرتا ۲۰۰۲؛ نولن^[۳۴]، ۱۹۸۴، ۲۰۰۰؛ پکرون، الیوت و مایر^[۳۵]، ۲۰۰۶). در مقابل یافته ها نشان داده‌اند که اهداف عملکردی از نوع اجتنابی با نتایج منفی و شاخص‌های تنظیم ناسازگار از جمله اضطراب، ناامیدی، راهبردهای مطالعه‌ سطحی و آشفته، عملکرد ضعیف در خودکارآمدی، و خود ناتوان سازی در ارتباط است (لی و همکاران، ۲۰۱۰).

انواع جهت‌گیری‌های هدف

اهداف تسلطی-گرایشی

جهت‌ گیری هدف تسلطی-گرایشی اساسا تعریف یکسانی با جهت‌گیری هدف تسلطی دارد (لی و همکاران، ۲۰۱۰). پژوهش‌‌ها بیان می‌کنند که جهت‌گیری تسلطی یک انگیزاننده‌ی انطباقی است. دانش‌آموزانی که با جهت‌گیری هدف تسلطی-گرایشی برانگیخته می‌شوند تمایل دارند از سطوح بالای راهبردهای شناختی عمیق استفاده نمایند (الیوت، ۲۰۰۵ و گابریل^[۳۶]، ۲۰۰۷؛ به نقل از لی و همکاران، ۲۰۱۰). در اهداف تسلطی-گرایشی، محور، توسعه و بهبود شایستگی‌ها از طریق افزایش سطح فهم و ادراک موضوع می‌باشد. این افراد به درگیری با تکالیف چالش‌انگیز و درک کامل آن علاقمند هستند و شکست را مقدمه درک بیشتر در راستای توسعه شایستگی‌ها می‌دانند (کاپلان و ماهر، ۲۰۰۷). افراد با جهت‌گیری هدف تسلطی- گرایشی بر رشد شایستگی خود از راه تسلط یافتن بر تکالیف و دست یافتن به مهارت‌های جدید تمرکز دارند (الیوت و مک گریگور، ۲۰۰۱). ادبیات کنونی تحقیقات نشان می‌دهد که اهداف تسلطی- گرایشی با فرایندهای سازنده شناختی که منجر به نتایج مثبت در یادگیری مفهومی می‌شود مرتبط است (بلنکی و نوکز- مالاک^[۳۷]، ۲۰۱۲).

اهداف تسلطی- اجتنابی