پاسخگوی شماره «۷» نیز ‌در مورد ذاتی یا اکتسابی بودن تفکر انتقادی چنین می­گوید: « فکر کنم در ضمیر همه انسان‌ها هست منتها یه سری یعنی بعضی از تربیتها، آموزشی که در سطح خانواده داده می­شه یا در سطح آموزش و پرورش داده می­شه حالا، در تربیت کردن این نوع انسان‌ها نقش داره، ممکنه خانواده جوری تربیت کنه که چون و چرایی در کار نباشه، مثلاً از ابتدا کودک یاد بگیره که بزرگتر یه چیزی گفت دیگه چون و چرا نکنه، دربست قبول کنه، صرفاً به خاطر اینکه سنش زیاده، تجربش زیاده هرچی گفت منم قبول کنم بستگی داره به نوع تربیتی که در واقع صورت می­گیره، شدت و ضعفش بستگی داره».

وی در ادامه صحبتهای خود ‌در مورد تدریس تفکر انتقادی می­گوید: « بله به صورت غیر مستقیم می­شه تفکر انتقادی رو یاد داد به بچه­ها، لااقل وقتی که کودک یک سئوالی می­پرسه ما از اون ابتدا دیگه حوصلمون سر نره، به سئوالهاش یکی یکی جواب بدیم، اینجا بچه یاد می­گیره که چرا رو بپرسه و جواب دریافت بکنه، اگه از همون ابتدا بگیم دیگه چراش رو نپرس تمومش کن، حالا اگه مستقیم نشد غیر مستقیم می­شه یاد داد ‌در مورد همه موارد در واقع چرا رو از خودش بپرسه و خودش جواب بده، صرفاً ما نقش راهنمایی داشته باشیم».

جالب است که پاسخگوی شماره «۴» ‌در مورد ذاتی یا اکتسابی بودن تفکر انتقادی می­گوید: « شک دارم توش شاید بشه با پرورش همچین حالتی پیش آورد شاید با قراردادن فرد تو محیط‌های مختلف تو مخمصه­های مختلف شاید مجبورش کنیم که اینجوری بشه، این حرف بزرگی شد این در تخصص من نیست که بگم ژنتیکی است یا نه، اجازه بدین اظهار نظر نکنم». اما وی در ادامه صحبتهای خود ‌در مورد نقش تدریس در رشد تفکر انتقادی می­گوید: «به عقیده­ی من خیلی تاثیر داره، حداقل شعارمون اینه توی دانشگاه ها و سیستم آموزش­و­پرورشمون شعارمون حداقل اینه که ما اومدیم اینجا که راه و روش پژوهش و رسیدن به دانش رو یاد بدیم به بچه­ها که خودشون برن و برسن به یه جایی، نه اینکه دانش رو حاضر و آماده تحویلشون بدیم… می­تونیم با تدریس و نوع تدریسمون یاد بدیم به بچه­ها».

همچنین بر اساس فرم مدارک تکمیل شده:

طرفداران دیدگاه دیگر یعنی «هم اکتسابی و هم ذاتی بودن تفکر انتقادی» دارای سوابق تحصیلی، پژوهشی، سوابق اجرایی و مدیریتی و سابقه تدریس به قرار زیر می­باشند:

پاسخگوی شماره«۵» : دارای مدرک تحصیلی کارشناسی در رشته «علوم اجتماعی» از دانشگاه تبریز، مدرک کارشناسی ارشد در رشته «پژوهشگری» از دانشگاه اصفهان بوده و یکسال سابقه تدریس داشته­است.

پاسخگوی شماره «۶» : دارای مدرک کارشناسی در رشته«ادبیات فارسی» از دانشگاه تبریز، مدرک کارشناسی ارشد در رشته «ادبیات فارسی» از دانشگاه دهلی و دارای ۲۶ سال سابقه تدریس در دانشگاه های مختلف.

پاسخگوی شماره «۷» : دارای مدرک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی «ادبیات فارسی» از دانشگاه تبریز و مدرک دکتری از دانشگاه تربیت معلم آذربایجان بوده و ۲۰ سال نیز سابقه تدریس در دانشگاه های مختلف داشته­است.

پاسخگوی شماره«۹» : دارای مدرک کارشناسی در رشته «تاریخ» از دانشگاه تبریز و مدرک کارشناسی ارشد در رشته «تاریخ جهان» از دانشگاه تبریز بوده و دارای یکسال سابقه تدریس و چند سال سابقه مدیریتی و اجرایی ‌می‌باشد.

از لحاظ فراوانی دیدگاه های مربوط به ذاتی یا اکتسابی بودن تفکر انتقادی و نقش تدریس آن در بین مصاحبه­شوندگان، دیدگاه اول یعنی اکتسابی بودن تفکر انتقادی و تأکید بر نقش مهم تدریس در آن دارای بیشترین فراوانی یعنی ۳۳/۵۸ درصد از کل فراوانی، دیدگاه دوم یعنی هم ذاتی و هم اکتسابی بودن تفکر انتقادی دارای ۳۳/۳۳ درصد از کل فراوانی را به خود اختصاص داده ­اند.

مضمون شماره ۴)مهارت‌های تفکر انتقادی

اساتید نظر خود در خصوص مهارت‌های تفکر انتقادی را در قالب عبارات و جملاتی بیان داشتند که ۶ درون مایه اصلی از آن ها برداشت شد که در زیر به آن پرداخته می­ شود.

۴-الف)داشتن اطلاعات کافی: عده­ای از اساتید (پاسخگوهای شماره «۷»، «۹»، «۱۰»، و «۱۱») معتقدند که صاحب تفکر انتقادی باید دارای اطلاعات کافی در زمینه مورد نظر باشد. نظر پاسخگویان شماره «۷» و «۹» در زیر آمده است.

پاسخگوی شماره «۷» : «این فرد باید مطالعه بکنه، حداقل چندتا کتاب بخونه و اطلاعات وسیعی در این زمینه داشته باشه».

پاسخگوی شماره «۹» : «قطعا یکسری مهارتهایی لازمه و یکسری تجربیاتی، باید اطلاعات لازم و کافی در این زمینه داشته باشه و تسلط کافی به مطلب داشته باشه که اگه کسی در جواب انتقاد ما چیزی گفت بتونیم مجدداجواب اونو بدیم».

همچنین بر اساس فرم مدارک تکمیل شده:

اساتیدی که داشتن اطلاعات کافی را به عنوان یکی از مهارت‌های تفکر انتقادی می­دانستند دارای سوابق تحصیلی، پژوهشی، سوابق اجرایی و مدیریتی و سابقه تدریس به قرار زیر می­باشند:

پاسخگوی شماره «۷» : دارای مدرک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی «ادبیات فارسی» از دانشگاه تبریز و مدرک دکتری از دانشگاه تربیت معلم آذربایجان بوده و ۲۰ سال نیز سابقه تدریس در دانشگاه های مختلف داشته­است.

پاسخگوی شماره«۹» : دارای مدرک کارشناسی در رشته «تاریخ» از دانشگاه تبریز و مدرک کارشناسی ارشد در رشته «تاریخ جهان» از دانشگاه تبریز بوده و دارای یکسال سابقه تدریس و چند سال سابقه مدیریتی و اجرایی ‌می‌باشد.

پاسخگوی شماره «۱۰» : دارای مدرک کارشناسی در رشته «علوم اجتماعی» از دانشگاه تبریز و مدرک کارشناسی ارشد در رشته «پژوهشگری» از دانشگاه تهران و همچنین دارای ۱۵ سال سابقه تدریس و چندین سال سابقه پژوهش در سازمان جهاد دانشگاهی ‌می‌باشد.

پاسخگوی شماره «۱۱» : دارای مدرک کارشناسی در رشته «مشاوره» از دانشگاه تبریز، مدرک کارشناسی ارشد در رشته «تاریخ تعلیم و تربیت» از دانشگاه تهران و مدرک دکتری در رشته «فلسفه تعلیم و تربیت» از دانشگاه یوهان گوتنبرگ آلمان بوده و ۲۰ سال سابقه تدریس داشته است.

۴-ب)پرسشگری: پاسخگوهای شماره «۱»، «۲»، «۴»، «۵» و «۶» نیز پرسشگری را یکی از مهارت‌های تفکر انتقادی می­دانند. نظر پاسخگوهای «۲» و «۵» در زیر آمده­است.

پاسخگوی شماره «۲» : «مهارت سئوال کردن … فقط همین».

پاسخگوی شماره «۵» : «فرد باید اون پیش­فرض­هایی رو که تو ذهنش هست و تو ذهنش درونی شده، این­ها رو به چالش بکشه، مورد نقد قرار بده و مورد سئوال قرار بده».

همچنین بر اساس فرم مدارک تکمیل شده: