علوم زیستی: محیط زنده را مورد بحث قرار می‌دهد.

علوم زمین: محیط غیرزنده را بررسی می‌کند.

علم بهداشت: به بدن آدمی و بهداشت آن می پردازد.

دانش آموزان باید در دوره آموزش عمومی مجموعه کافی از اصول و قوانین فیزیک، شیمی، زیست شناسی، زمین شناسی و بهداشت را بیاموزند تا بتوانند بر پایه ی این اصول و قوانین دانستنی های مورد نیاز خود را یاد بگیرند. آنچه در تدوین کتاب مورد نظر بوده، از این قرار است.

۱-کاهش موضوعات انتزاعی، تاحد امکان و تنظیم مطالب متناسب با سن دانش آموزان.

۲-الزاماًًنبایدبه ساختاردانش مقیدبود ودرصورت ضرورت، می توان تقدم وتاخر مطالب را بر هم زد.

۳-بیان مطالب باید تا سر حد امکان به صورت تلفیقی.

۴-عکس ها و تصاویر تا حد امکان ایرانی باشد.

۵-در پایان هر فصل زمینه‌های شغلی مربوط به آن فصل آورده شود.

کسب دانش پایه شرط لازم، اما نه کافی، برای یادگیری بعدی است.

۲-۵-۲- مهارت‌های ضروری برنامه قصد شده

آن چه در این قسمت تحت عنوان مهارت هادرکتاب راهنمای معلم علوم سال سوم آمده است، در واقع به توانایی هایی اشاره دارد که در زمینه ی علم آموزی می توانندمفید واقع شوند؛ به عبارت دیگر، پرورش مهارت ها دردانش آموزان، به منزله ی آموختن «راه یادگیری» به آنان است.آن چه هم اکنون مورد قبول متخصصان آموزش علوم در همه ی کشورهاست، لزوم پرورش چندنوع مهارت یاتوانایی دردانش آموزان است. به اعتقاد متخصصان، ایجاد و پرورش این مهارت ها، دانش آموزان رادر پیمودن مراحل روش علمی تواناتر می‌سازد و به آنهاامکان می‌دهد تا یادگیری های جدید را از طریق به کارگیری این مهارت ها به راحتی انجام دهند.

۲-۵-۲- ۱ مشاهده

به معنی به کارگیری حواس و به منظور جمع‌ آوری اطلاعات درباره ی پدیده ها یا اشیاست. مشاهده، اساسی ترین وبنیادی ترین مهارت یادگیری است. موفقیت در زندگی و به دست آوردن شغل ، به مهارت دانش آموزان در مشاهده بستگی دارد. مشاهده فقط دیدن نیست بلکه معلم باید به دانش آموزان بیاموزد که تا حد امکان، از همه ی حواسشان در مشاهده استفاده کنند، علاوه بر حس بینایی، ‌حس‌های شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه نیز اهمیت ودخالت دارند. از نکات اساسی مشاهده ی صحیح، دقت در مشاهده است. معلم بایددانش آموزان را به دقت در مشاهده ترغیب کند تا به جزئیات توجه خاصی نشان دهند.ابزارهای کمک حسی- مانند ذره بین، میکروسکوپ و…. دقت دانش آموزان را درمشاهده بالا می‌برند. معرفی و کاربرد ابزارهای کمک حسی، فعالیت کلاسی را جذاب و فرصت های جدیدی برای یادگیری فراهم می‌کند. مشاهده به قصدجمع آوری اطلاعات، مقایسه وطبقه بندی انجام می‌گیرد. دانش آموزان برای مقایسه دو چیز باید به شباهت ها و تفاوت های آن ها توجه کنند. در بین اعضای یک مجموعه، معمولاً یافتن شباهت ها از یافتن تفاوت ها مشکل تر است؛ زیرا دانش آموزان باید خصوصیات مشترک را در تمام اعضای مجموعه جست و جو کنند. دانش آموزان باید بتوانند طبقه بندی را به روش های متنوع و ‌بر اساس یک یا چند ویژگی مشترک (رنگ، اندازه، شکل و …) انجام دهند.معلم نیز بایددانش آموزان را به طبقه بندی بر اساس ملاک های ابتکاری و خلاقانه تشویق کنند.گردش ها و بازدیدهای علمی، یکی از راه های تقویت مهارت مشاهده است. در پایان مشاهده ی فردی، باید به دانش آموزان فرصت داد تا از طریق مشاهده، در یادگیری مشارکت کنند.

۲-۵-۲- ۲ جمع‌ آوری اطلاعات

مهارت جمع‌ آوری اطلاعات و مهارت در کسب و جمع‌ آوری اطلاعات لازم ‌در مورد یک پدیده از منابع یا مراجع مناسب از طریق مطالعه ی منایع، استفاده از رسانه ها، گفت وگو و مصاحبه باافراد متخصص و بهره گیری از تمام شبکه های اطلاع رسانی است. در عصر انفجار اطلاعات، این مهارت در مقایسه با گذشته اهمیت بیشتری یافته است. دانش آموزان باید دریابند که علاوه بر معلم و کتاب درسی، منابع اطلاعاتی دیگری نیز در اطرافشان وجود دارد. معلم نیز باید ضمن ایجاد انگیزه در دانش آموزان، آن ها را به سمت جمع‌ آوری اطلاعات هدف دار هدایت کند.

یکی از روش های ایجاد رغبت در دانش آموزان، علاقه وتوجه نشان دادن به نتایج اطلاعاتی است که آن ها جمع‌ آوری کرده‌اند. درضمن، معلم باید علاوه بر فراهم آوردن زمینه برای دانش آموزان جهت جمع‌ آوری اطلاعات به صورت انفرادی، فرصت هایی را هم برای جمع‌ آوری اطلاعات به صورت گروهی برای آنان فراهم سازد و دانش آموزان را به انجام دادن فعالیت های گروهی وا دارد؛ در نهایت، شرایطی فراهم آورد که با جمع بندی یافته ها، همه ی دانش آموزان به نتیجه واحدی برسند. در پایان، دانش آموزان باید اطلاعات جمع‌ آوری شده را به گونه ای منسجم و قابل یادگیری تنظیم کنند. دعوت از افراد مطلع و کارشناسان به کلاس یا بردن دانش آموزان نزد متخصصان، در واقع، به معنی معرفی منابع اطلاعاتی جدید به آنان است وعلاوه بر آموزنده بودن، به متنوع شدن فضای کلاس کمک می‌کند. استفاده ‌از کتاب و کتابخانه به عنوان یکی از منابع اطلاعاتی مهم برای مدرسه، کتابخانه هارا به محیطی شادو زنده تبدیل می‌کند.

۲-۵-۲- ۳ برقراری ارتباط

به معنی مهارت پیداکردن در انتقال و دریافت اطلاعات و یافته ها از راه های گوناگون مانند: صحبت کردن، نوشتن، گزارش کردن، رسم منحنی، نقاشی کردن، تهیه ی جدول و چارت، روزنامه ی دیواری، نمایش دادن و…. است. مهارت برقراری ارتباط، دانش آموزان را قادر می‌سازد تا آن چه را آموخته اند یا فکر می‌کنند به گونه ای مناسب، جذاب و پرکشش به دیگران انتقال دهد. در واقع، برقراری ارتباط به معنی انتقال مؤثر اندیشه‌های خود به دیگران است. برقراری ارتباط به روش های گوناگون از قبیل گزارش شفاهی، گزارش کتی، استفاده از نقاشی، نمایش، رسم انواع نمودار و… ، امکان پذیر است. در تمام این موارد، دانش آموزان باید کم کم یاد بگیرند که در نوشتار و گفتار خود از واژگان علمی استفاده کنند. توجه به پرورش مهارت برقراری ارتباط، فرصت های گران بهایی را برای ایجاد ارتباط عاطفی عمیق بین معلم و دانش آموزان و هم چنین، دانش آموزان با یک دیگر فراهم می آورد.در مهارت برقراری ارتباط، تشویق کردن دانش آموزان به استفاده از روش های ابتکاری در ارائه گزارش ها، در نهایت به ایجاد و پرورش خلاقیت در آن ها منجر می شود. هم چنین باید اهمیت یادداشت برداری در حین فعالیت را برای دانش آموزان روشن کنیم. متأسفانه فرهنگ مکتوب در کشور ایران، از فرهنگ شفاهی کم رنگ تر است. برخورد صحیح و عاطفی معلمان با دانش آموزانی که برخی ناتوانی های جسمی وذهنی هستند، درنهایت به تقویت حس اعتماد به نفس و خودباوری در آن ها می‌ انجامد. با سازمان دهی مناسب یک محیط آموزی می توان از تمامی امکانات مدرسه، دیوارها، درخت هاو..برای انتقال پیام های آموزشی، بهداشتی، اجتماعی استفاده کرد.‌در کلاس ها ممکن است بعضی ‌از دانش آموزان دربرقراری ارتباط مشکلاتی داشته باشند. معلم باید مراقب باشد تا دانش آموزان از گردونه ی برقراری ارتباط خارج نشوند.

۲-۵-۲-۴ اندازه گیری

” لوتا نز”(۲۰۰۰) اظهار می‌دارد که در متون تحقیقی اخیر، نگرش کلی تعهد سازمانی، عامل مهمی برای درک وفهم رفتار سازمانی و پیش‌بینی کننده خوبی برای تمایل به باقی ماندن در شغل آورده شده است (خشنود،۱۳۹۰). ” آلن ” (۱۹۹۷) بیان می‌کند که هویت مکانیسمی برای توسعه تعهد است ،آن ها اعتقاد دارند که هویت اساسا قبل از تعهد اتفاق می افتد و یک عامل ضروری برای تعهد به شمار می رود. هم چنین ” اورلی، چاتمن و کالدول “(۱۹۹۶) بیان می‌کنند که ،میزان ادراک هویت سازمانی بر تعهد سازمانی مؤثر می‌باشد.(بالفور و وکسلر،۱۹۹۶).هویت یابی سازمانی و تعهد سازمانی از جمله مفاهیمی هستند که در سال های اخیر حجم وسیعی از تحقیقات را به خود اختصاص داده‌اند . لزوم افزایش آگاهی مدیران و اداره کنندگان این سازمان ها از عوامل مؤثر برشکل گیری هویت سازمانی و منافع بالقوه حاصل از وجود هویت سازمانی قوی و مستحکم ، بیش از پیش آشکار می شود (محمدی،۱۳:۱۳۹۰).

از آن جایی که یکی از اهداف مهم هر سازمانی ،بالا بردن سطح عملکرد کارکنان و افزایش بهره وری است و از سویی دیگر سرعت و دقت در دست یابی به اهداف و کارکرد و بهره وری مؤثر هر سازمانی نیز بستگی زیادی به کارکنان وفادار و متعهد دارد که نسبت به سازمان خود تعهد داشته باشند، شناخت عوامل و شرایط مؤثر بر هویت و تعهد سازمانی می‌تواند هر سازمانی را در بهبود عملکرد و جذب افراد توانمند یاری بخشد.(خورشید،۱۳۸۸) .

۱-۴ چارچوب نظری

این تحقیق در درجه اول سعی دارد تا به مؤلفه‌ هایی توجه کند که بر اساس شواهد تحقیقاتی در درون و بیرون سازمان از عناصر اثرگذار بر هویت سازمانی هستند. در درجه دوم شناسایی متغیرهای مرتبط با هویت سازمانی به زعم “پرات”(۲۰۰۰) منافع مطلوبی را برای فرد و سازمان به ارمغان می آورد. از آن جمله : احساس قوی تر تعلق یا پیوستگی ،تعهد سازمانی بالا ، مشارکت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی.

به خاطر این که مطالعه هویت سازمانی ، شناخت و بررسی ادراک کارکنان و میزان تعلق آن ها به اهداف و ارزش های سازمانی را امکان پذیر خواهد ساخت، مطالعه ادراک و تعلق کارکنان شرکت توزیع نیروی برق منطقه شمیران سبب افزایش کارآمدی این سازمان خواهد بود.

داشتن کارکنانی که علاوه بر درونی ساختن ارزش‌ها و هدف های سازمان آن ها را متعلق به خود نیز بدانند، این اطمینان را به وجود می آورد که افراد هم در ظاهر و هم در باطن، در جهت تامین منافع سازمان عمل می‌کنند.(دونا،۱۳۷۹)

سوم این که درک نوع تعهد سازمانی کارکنان سازمان نیز از دلایل ضروری این پژوهش است. چون آن گونه که کاواس^[۵](۲۰۰۳) بیان می‌کند: ارزش تعهد کارکنان به سازمان ، وابسته به نوع تعهد است که آیا تعهد مبتنی بر خواست درونی کارکنان است و یا تعهد او از روی اجبار است. برای نمونه تعهد عاطفی به سازمان ،مؤلفه‌ ای از تعهد سازمانی است که پیامدهای مطلوبی نظیر تمایل پایین به ترک خدمت ،غیبت و کم کاری و پذیرش بالا برای تغییر را به دلایل مستدلی چون دلبستگی هیجانی، همانند سازی و پایبندی به سازمان و اهداف آن ،به همراه دارد. هم چنین آگاهی از میزان تعهد سازمانی کارکنان شرکت توزیع نیروی برق پیش‌بینی کننده مفیدی در رفتار آن ها خواهد بود.چرا که آن گونه که عریضی (۱۳۸۴) بیان می‌کند: کارکنانی که دارای تعهد بالاتری هستند، نظم بیشتر در کار خود دارند، مدت بیشتری در سازمان می مانند و بیشتر کار می‌کنند.

۱-۵ مدل تحقیق

توجه رسانه ها

وجهه خارجی سازمان

عوامل داخلی

عوامل خارجی

ارتباطات خارجی سازمان

(Dhalla,2007,246) , (Thomas,2001),(Dukerich,2002)

(Dhalla,2007,246) , (Empson,2004) , (Thomas,2001) , (Dukerich,2002,507-33)

, (shelley,2000) , (Dukerich,2002), (Dhalla,2007, 246)

تعهد عاطفی

Dhalla,2007:246

(Allen& meyer(1997)

(Knippenberg & Sleebos ,2006,571-84) , (Bartels,2006,50) , (Harvey,2004,275-94) , (Haslam,2003)

هویت سازمانی

(Allen& meyer(1)

تعهد مستمر

تعهد سازمانی

Dhalla,2007:246

(Allen& meyer(1997)

تعهد هنجاری

تیم مدیران عالی سازمان

(Dhalla,2007,246) , (Dukerich, 2002)

(Dhalla,2007,246) , (Dukerich,2002)

مدیریت منابع انسانی

(Dhalla,2007,246) , (Dukerich,2002) , (Haslam,2007)

(Dhalla, 2007,246) ,(Dukerich,2002) , (Balmer,2001)

عملیات سازمان

ارتباطات داخلی سازمان

۱-۶ فرضیه‌ها ی تحقیق:

H1: هویت سازمانی بر تعهد سازمانی اثر دارد.

H2: توجه مثبت رسانه ها به سازمان برشکل گیری تعهد سازمانی تاثیر دارد.

H3: وجهه خارجی سازمان بر شکل گیری تعهد سازمانی تاثیر دارد.

H4: ارتباطات خارجی سازمان برشکل گیری تعهد سازمانی تاثیر دارد.

H5: اقدامات تیم مدیران عالی برشکل گیری تعهد سازمانی تاثیر دارد.

H6: اقدامات مدیریت منابع انسانی بر شکل گیری تعهد سازمانی تاثیر دارد.

H7: ارتباطات داخلی سازمان بر شکل گیری تعهد سازمانی تاثیر دارد.

H8: عملیات سازمان بر شکل گیری تعهد سازمانی تاثیر دارد.

۱-۷ روش تحقیق

تحقیق حاضر از لحاظ هدف ،کاربردی است و از نظر روش تحقیق از نوع توصیفی – پیمایشی است . در این نوع تحقیق رابطه میان متغیر ها بر اساس هدف تحقیق تحلیل می‌گردد .

۱-۸ قلمرو تحقیق

الف: قلمرو موضوعی:

قلمرو موضوعی این تحقیق درحوزه رفتار سازمانی است.

ب: قلمرو زمانی:

فرایند این تحقیق از ابتدای سال ۱۳۹۳انجام و در خرداد ماه ۱۳۹۳ پرسش نامه توزیع و جمع‌ آوری شد.

ج: قلمرو مکانی:

قلمرو مکانی شرکت توزیع نیروی برق تهران ،منطقه شمیران می‌باشد .

۱-۹ جامعه آماری و حجم نمونه

در تحقیق حاضر جامعه آماری کلیه کارکنان شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ منطقه شمیران می‌باشد که شامل ۲۳۴ نفر است.

به تمامی عناصر تحت بررسی که به گروه تعریف شده­ای تعلق دارد، جامعه گویند ( رنجبران، ۱۳۸۶، ص۳۷۹ ).

نمونه به مجموعه عناصری گفته می­ شود که معرف بخشی از جامعه باشد. منظور از معرف بودن، آن است که همه صفات جامعه، مخصوصاً صفاتی که از نظر موضوع دارای اهمیت است، به تناسب در نمونه وجود داشته باشد (همان منبع).

در تحقیق حاضر برای انتخاب نمونه، از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده خواهد شد. در این نوع نمونه گیری هر یک از اعضای جامعه تعریف شده ، شانس برابر و مستقلی برای قرارگرفتن در نمونه دارند. منظور از مستقل بودن این است که انتخاب یک عضو به هیچ عنوان در انتخاب سایر اعضای جامعه تاثیر ندارد. بدین منظور جامعه آماری از بین کلیه کارکنان شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ منطقه برق شمیران است که شامل ۲۳۴ نفر می‌باشند ، انتخاب خواهد شد.

۱-۱۰ ابزار گرد آوری داده ها

مهم ترین روش های گردآوری اطلاعات در تحقیق حاضر بدین شرح است:

اگر فقرا تقاضایشان برای چوب جنگل‌ها عمدتاًْ برای سوخت است و نیاز آنان را می‌توان با چوب‌های درختان کشت شده سریع الرشد نیز پاسخ داد و یا با رساندن منابع دیگر انرژی آن ها را از استفاده از چوب‌ها و بوته‌های طبیعی باز داشت، اما درخواست ثروتمندان برای چوب از جنبه دیگری است. چوب برای مصارف زیباسازی منازل و ساخت مبلمان و وسایل از درختانی که به دلیل کمیابی، گرانقیمت‌تر هم هستند، به گونه‌های کمیاب‌تر فشار وارد می‌سازد. ‌در مورد گونه‌های فراوان‌تری از گونه‌های درختان جنگل‌ها نیز تخریب‌هایی به دلیل بهره‌برداری شرکت‌های بزرگ چند ملیتی از این درختان و یا حتی قطع درختان و کشت محصولاتی مثل موز و نارگیل و نخل روغنی دیده می‌شود که در اینجا نیز عمدتاًً شرایط بهره‌برداری و تخریب به گونه‌ای است که منافع ظاهری آن به جیب ثروتمندان می‌رود و منافعی که نصیب فقرا می‌گردد بسیار ناچیز و احتمالاً در حد کارگری در این مزارع بزرگ، یا کارخانه‌های چوب بری است.

فصل دوم:

مبانی و شرایط حق انسان بر محیط زیست

مبحث اول:

مبانی حق انسان بر محیط زیست

گفتار اول: مبانی فقهی

الف: قرآن

اسلام به عنوان دینی جهان‏شمول و جامع‏نگر، مدعی است که پاسخ گوی نیازهای متغیر انسان در هر عصری است و برای کلیه روابط و شؤون او، دارای قوانین و مقرراتی است. البته این بدان معنا نیست که برای هر موضوع با عنوان خاص و متداول امروزی آن، حکم خاصی را مقرر داشته باشد؛ بلکه کلیات، اصول و قواعدی در اسلام وجود دارد، که می‏توان حکم هر موضوع را از آن به دست آورد.یکی از همین موضوعات محیط زیست است. محیط زیست با مفهوم رایج و متداول آن در عصرحاضر، بحثی کاملاً نو و تازه است که نه در اسلام و نه در هیچ مکتب دیگری سابقه نداشته است؛ اما می‏توان قواعد و مقررات مورد نیاز آن را از متون دینی استخراج کرد؛ به طوری که می‏توان یک مکتب زیست محیطی جامع را ارائه کرد.

خداوند در قرآن کریم می‏فرمایند:

«ما فَرَّطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیءٍ»^[۸۷]

یعنی: ما در این کتاب از بیان هیچ چیز فروگذار نکردیم.

در جای دیگر خطاب به پیامبر اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرمایند:

«وَ نَزَّلْنا عَلَیکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیءٍ»^[۸۸]

یعنی: کتابی به سوی تو فرستادیم که بیان کامل هر چیزی در آن هست.

امام صادق(علیه‏السلام) نیز بر جامعیت اسلام تأکید کرده و می‏فرمایند:

خداوند در قرآن هر چیزی را بیان ‌کرده‌است. به خدا سوگند، چیزی را که مورد نیاز مردم بوده، رها نکرده است، تا کسی نگوید اگر فلان مطلب درست بود، در قرآن نازل می‏ شد. آگاه باشید همه نیازهای بشر را خداوند در آن نازل ‌کرده‌است.

از امام باقر(علیه‏السلام) نیز روایت شده که فرمودند:

خداوند متعال چیزی را که مورد نیاز این امت است، در کتابش فروگذار نکرده است و برای رسولش تبیین نموده است و برای هر چیزی حدی قرار داده و دلیل روشنی بر آن نهاده است و برای هر کسی که از این حدّ تجاوز کند، حدّ و مجازاتی قرار داده است. بر طبق این آیات و روایات، بخوبی می‏توان استدلال کرد که بیان هر چیزی در قرآن هست؛ ولی با توجه ‌به این مطلب، که قرآن یک کتاب تربیتی و انسان‏سازی است، که برای تکامل فرد و جامعه در همه جنبه‏ های معنوی و مادی نازل شده است، روشن می‌شود که منظور از «همه چیز»، تمام اموری است‏که برای هدایت انسان لازم و ضروری است.

به طور قطع، یکی از اموری که زمینه‏ساز سعادت و کمال انسان در دنیا و آخرت است، داشتن محیطی سالم و امن است؛ که انسان بتواند در پناه آن، به تربیت جسم و جان خویش بپردازد و اصولاً یکی از وظایف مهم بشر که حفظ جان است، جز با زیستن در محیطی امن و سالم امکان‏پذیر نیست. بدین سبب، شرط اولیه داشتن روحی سالم، جسم سالم است و جسم سالم نیز فقط زمانی حاصل می‌شود که انسان از محیط زیست سالم بهره‏مند باشد.

از آنجا که انسان به عنوان جزئی از جهان عظیم خلقت، با مجموعه بزرگی از مخلوقات دیگر، از جمله طبیعت و محیط زیست در ارتباط است، بدیهی است که زندگی شایسته او، در گرو تنظیم مناسب روابط با آن ها خواهد بود. اسلام در این باره راهکارهای اساسی ارائه داده است؛ به طوری که می‏توان گفت در اسلام، جامع‏ترین دیدگاه و صحیح‏ترین شیوه تعامل با طبیعت و محیط زیست بیان شده است.

با نگاهی به متون دینی ـ و از جمله قرآن کریم ـ می‏توان دریافت که محیط زیست و تلاش برای به حفظ و حمایت از آن، برای بهره‏مندی بشر از محیط زیستی امن و سالم جهت نیل به کمال، مورد اهتمام اسلام است. آیات متعددی در قرآن بر این مسأله دلالت دارند. این آیات چند دسته هستند که به آن ها اشاره می‏ کنیم.

۱٫ آیاتی از قرآن که محیط زیست را حق همگانی می‏داند

این دسته از آیات بیان می‏ کنند که خداوند طبیعت و محیط زیست را برای انسان آفریده و انسان حق تصرف و استفاده از آن را دارد و این حق برای همه انسان‌ها در همه زمانها وجود دارد.

خداوند در سوره بقره می‏فرماید:

«هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الأَْرْضِ جَمِیعاً»^[۸۹]

یعنی: و اوست آن (آفریننده‏ای) که همه آنچه در زمین است برای شما آفرید.

این آیه بهره‏برداری از منابع و منافع زمین را متعلق به همه انسان‌ها، در همه زمانها می‏داند؛ که باید به طور اصولی و صحیح، در جهت رفع نیازها و رعایت حقوق دیگر انسان‌ها در همه دوره ها صورت‏پذیرد.

در آیه دیگر خداوند می‏فرماید:

«وَ لَقَدْ مَکَّنّاکُمْ فِی الأَْرْضِ وَ جَعَلْنا لَکُمْ فِیها مَعایشَ»^[۹۰]

یعنی: شما را از امکانات زمین بهره‏مند ساختیم و وسایل معیشت شما را در آن فراهم کردیم.

این آیه نیز، ‌بیان کننده توانایی و امتیازی است که انسان روی زمین دارد، تا جایی که در آن وسایل زندگی او فراهم شده است. روشن است که داشتن محیط زیستی سالم، جزء اولین حقوق انسان برای زندگی در روی زمین است. بر همین اساس، خداوند نیز، پهنه طبیعت را زیستگاه انسانی قرار داده است.

در آیه ۱۰ سوره الرحمن آمده است:

«وَ الأَْرْضَ وَضَعَها لِلأَْنامِ»^[۹۱]

یعنی: و (خداوند) زمین را برای همگان قرار داد.

بر مبنای این آیه کریمه، زمین و محیط زیست آن، حق همگانی است و همه حق دارند از آن بهره‏مند شوند. ‌بنابرین‏، استفاده از این حق، باید به گونه‏ای باشد که امکان استفاده و بهره‏برداری از آن، برای نسل حاضر و نسل های آینده حفظ شود.

۱-۶-۲) تعاریف عملیاتی متغیرها

خوش بینی: نمره ای است که آزمودنی از پرسشنامه ی جهت گیری زندگی (خوش بینی سرشتی) کارور و شی یر (۱۹۹۴) به دست می آورد.

ویژگی های شخصیت: نمره ای است که آزمودنی از پرسشنامه ی شخصیت پنج عاملی مک کری و کاستا (۱۹۸۵) به دست می آورد.

سبک های دلبستگی: نمره ای است که آزمودنی از پرسشنامه ی سبک های دلبستگی هازان و شاور (۱۹۸۵) به دست می آورد.

۱-۶-۳) کلمات کلیدی:

خوش بینی، برون گرایی، روان رنجوری، توافق پذیری، مسئولیت پذیری، پذیرا بودن، سبک دلبستگی ایمن، سبک دلبستگی اجتنابی، سبک دلبستگی دوسوگرا.

فصل دوم

پیشینه ‌و ادبیات پژوهش

۲-۱) تاریخچه خوش بینی

تا پایان دهه ی ۱۹۷۰ خوش بین یک کمبود روانی و نشانه ی ناپختگی یا ضعف منش تلقی می شد، در حالی که ارزیابی متوازن و بی طرفانه از امیدواری های آینده ی فرد نشانه ای از سلامت روانی، پختگی و نیرومندی به حساب می‌آمد. این نگرش منفی نسبت به خوش بینی و تفکر در نوشته های زیگموند فروید به حد اعلای خود رسید (پترسون، ۲۰۰۰). او هم چنین از مذهب به عنوان یک خطای ادارکی خوش بینانه^[۴۵] تحلیل به عمل آورد.فروید در کتاب معرفش «آینده یک پندار»^[۴۶]می‌گوید که اعتقاد به خالق مهربان پدرگونه که اگر غرایز پرخاشگرانه و جنسی مان را کنترل کنیم در جهان دیگر ما را پاداش خواهد داد یک خطای ادراکی اساسی برای تمدن بود. بدون این خطاهای ادراکی مردم اغوا می‌شوند غرایز پرخاشگرانه ی خود را به نمایش بگذارند. اما این خطای ادارکی خوش بینانه ارزش پیدا کرد و انکار واقعیت غرایز جنسی و پرخاشگرانه را موجب شد. از طریق فرایند روان تحلیلی افراد می توانستند نسبت به دفاع های گوناگون، مصالحه های روان رنجورانه و خطاهای ادارکی خوش بینانه بینش پیدا کنند و بدین ترتیب بین نیاز به ارضای تکانش های جنسی و پرخاشگری و نیاز به رفتار کردن به شیوه ی جامعه پسند تعادل برقرار کنند. هدف تحلیل، رسیدن به سطحی از پختگی روانی بود که در آن شخص می‌توانست واقعیت را به روشنی ببیند و خطای ادراکی خوش بینانه را کنار بزند (کار^[۴۷]، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵) .

آرون بک^[۴۸] ( ۱۹۷۰) نشان داد که افراد بد بین و درمانده به افسردگی مبتلا می‌شوند. در آغاز بک معتقد بود که افراد عادی واقع بین و افراد افسرده غیر واقع بین هستند، اما در جریان بیماران افسرده با یافته های غیر منظره ای دست یافت. بک به عنوان بخشی از درمان شناختی به بیماران افسرده خود یاد می‌داد باورهای منفی خود را با چالش بطلبند. او مشاهده کرد که اکثر افراد افسرده امور را به شکل واقعی درک می‌کنند و با کاهش علایم افسردگی، آنان ‌نیز مانند افراد عادی دچار نوعی سو گیری خوش بینانه می‌شوند. این امر باعث شد که بک به نادرست بودن فرضیه ی اولیه ی خود پی ببرد.

روان شناسانی که به تفاوت های فردی علاقمند بودند، خوش بینی را به عنوان یک ویژگی شخصیتی بیان کردند. طبق ‌نظر این روان شناسان، هر انسان به هنگام تولد بنابر ماهیت خود دارای سطحی (خط پایه ای) ‌از خوش بینی است که این میزان در افراد مختلف متفاوت است. خوش بینی نیز همانند دیگر ویژگی های شخصیتی دارای منحنی طبیعی است. یعنی اغلب مردم در حد متوسط خوش بین هستند و تعداد افراد فوق العاده خوش بین و افراد بسیار بد بین کم است. هم چنین تجارب ما می‌تواند بر میزان خوش بینی یا بدبینی ما اثر بگذارد (پترسون، ۲۰۰۰).

نظریه ی سازه‌های شخصی جورج کلی^[۴۹] و نظریه ی می‌دانی کورت لوین^[۵۰] چارچوب مناسبی برای فهم این که چگونه باورهای خوش بینانه رفتار را تحت تاثیر قرار می‌دهند، ایجاد کردند. نظریه اجتماعی یادگیری جولین راتر مفهوم انتظارات تعمیم یافته (منبع کنترل^[۵۱] و اطمینان^[۵۲]) باعث به رسمیت شناختن دیدگاهی ‌در مورد شخصیت بر برحسب انتظارت فرد از رویدادهای آینده شد. یکی از دلایل علاقمند شدن روان شناسان به مبحث خوش بینی رو به افول نهادن دیدگاه سنتی محرک- پاسخ^[۵۳] در یادگیری و جانشینی دیدگاه شناختی با تأکید بر نقش انتظارات بود (لوپز و اسنایدر^[۵۴]، ۲۰۰۲).

بر طبق الگوی محرک- پاسخ یادگیری مستلزم اکتساب پاسخ های حرکتی خاص در موقعیت ویژه است. در این دیدگاه یادگیری شامل آموختن رابطه ی بین محرک- پاسخ است و هر قدر این محرک و پاسخ به هم نزدیک تر باشند (مجاورت) احتمال این که یادگیری صورت بگیرد بیشتر است، از دیدگاه رفتارگرایان، یادگیری دارای هیچ گونه مؤلفه‌ ی شناختی نبود. یافته هایی که نشان می‌دادند روابطی که در شرطی سازی فرا گرفته می شنود صرفا به دلیل مجاورت نیرومند نمی گردند بلکه وابستگی نیز در نیرومند ساختن این روابط نقش دارد، دیدگاه رایج محرک- پاسخ را به چالش طلبید. در نظریه ی محرک- پاسخ فقط بر مجاورت زمانی بین پاسخ و تقویت کننده تأکید می شود. بر طبق این دیدگاه انسان در دام همزمانی تصادف حوادث می افتد. اگر یک تقویت کننده متعاقب یک پاسخ وجود داشته باشد، این پاسخ علی رغم این که هیچ رابطه ی علَی بین پاسخ و تقویت کننده وجود نداشته باشد تقویت خواهد شد.در مقابل دیدگاه وابستگی یادگیری بیان می‌کند که افراد قادر به کشف روابط علت اثر هستند و می‌توانند روابط تصادفی گذرا را از روابط حقیقی با ثبات تشخیص دهند (کارور، ۲۰۰۵). ‌بنابرین‏ یادگیری در نفس خود شامل کشف این مطلب است که چه چیزی به چه چیزی منجر خواهد شد (تولمن^[۵۵]، ۱۹۳۲). از آن جایی که این نوع یادگیری در طول زمان گسترش می‌یابد، ‌بنابرین‏ لازم است که بر حسب اطلاعات شناختی تعریف شود. اگرچه ‌در مورد جزییات این بازنمایی شناختی اختلاف نظرهایی وجود دارد، اما واضح است که یادگیری وابستگی یک فرایند روان شناختی مهم است که بر انگیزش^[۵۶]، شناخت^[۵۷] و هیجان^[۵۸] تاثیر می‌گذارد. اغلب نظریه پردازان، این سنت یادگیری وابستگی را به صورت یک انتظار تعمیم یافته در موقعیت های مختلف که د رطول زمان درونی می شود، تعریف می‌کنند. اغلب دیدگاه هایی که در آن ها خوش بینی به عنوان یک تفاوت فردی در نظر گرفته شده، این دیدگاه را پذیرفته اند که برطبق آن خوش بینی یک انتظار تعمیم یافته است که هر فرایند روان شناختی را که در آن یادگیری رخ می‌دهد، تحت تاثیر قرار می‌دهد (پترسون،۲۰۰۰). امروزه دو دیدگاه رایج ‌در مورد خوش بینی وجود دارد که خوش بینی را به عنوان یک تفاوت فردی در نظر دارد: ۱- دیدگاه سبک تبیینی^[۵۹] ۲- دیدگاه خوش بینی سرشتی ^[۶۰](گرایشی) (پترسون، ۲۰۰۰).

۲-۲) دیدگاه های مرتبط با خوش بینی

• • 1. دیدگاه لازاروس

در سال ۱۹۸۳ ریچارد لازاروس پدیده ی «انکار مثبت»^[۶۱] را توصیف کرد و نشان داد افرادی که به هنگام مواجه با حوادث غیر متقربه و نامطلوب از این راهبرد استفاده می‌کنند (کارور، ۲۰۰۵). انکار روشی است برای تحریف کردن چیزی است که فرد فکر می‌کند، احساس می‌کند یا تصور می‌کند موقعیت آسیب زایی است (کری، ۲۰۰۵، به نقل از سید محمدی، ۱۳۸۵).

• • 1. دیدگاه آنتونی گرین والد

تاریخ استفاده از رایانه در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی را می‌توان به چند دوره نسبتا مشخص تقسیم کرد (فتاحی، ۱۳۷۷).

در دهه ۱۹۴۰ نخستین روش‌های نیمه ماشینی ذخیره و بازیابی اطلاعات با بهره گرفتن از نظام برگه ای لبه منگنه مورد توجه قرار گرفت. این نظام در واقع پیش درآمد نظام‌های رایانه ای دهه ۱۹۶۰ بود. دهه ۱۹۸۰ شاهد گسترش نظام‌های پیوسته چه از نظر تنوع و ایجاد نرم افزارهای آماده و تجهیزات چاپ و نمایش اطلاعات و چه از نظر نفوذ و کاربرد این نظام ها در کشورهای در حال رشد بود. دهه ۱۹۹۰ دهه رشد اینترنت به حساب آمده و کتابخانه ها نیز از این پدیده حاصل از فناوری‌های جدید در کارهای خود به خوبی استفاده کردند .این مسیر روز به روز در حال تحول و پیشرفت است و جهت آن به سوی افزایش توانایی‌های انسان در به دست آوردن دقیق اطلاعات می‌باشد (شیروانی نیا، ۱۳۸۷).

جدول ۱-۱ تحولات کاربرد جهانی رایانه ها در کتابخانه ها را نشان می‌دهد.

جدول ۱-۱٫ تحولات کاربرد جهانی رایانه ها در نیمه دوم قرن بیستم

دوره تاریخی
ویژگی،‌نقش و کاربرد رایانه

۱۹۴۰-۱۹۵۰

استفاده به عنوان ماشین حساب بزرگ، کاربرد تقریبا نظامی، طرح مقدماتی ممکس

دهه ۱۹۶۰

استفاده در حوزه خدمات اقتصادی،‌آموزشی و اجتماعی، رواج برنامه به زبان‌های کوبول و فرترن،‌ورود اطلاعات از طریق کارت‌های منگنه شده یا ضبط مغناطیسی، قابلیت پذیرش الفبا و اعداد، استفاده انحصاری متخصصین از رایانه،‌پیش‌بینی کتابخانه‌های دیجیتال

دهه ۱۹۷۰

ورود برنامه ها و اطلاعات به ماشین به شکل همزمان و اجرای آن در مرحله زمانی بعد در زمانی مناسب،‌رواج برنامه های بیسیک، کاربران همچنان متخصصین بودند،‌رواج پایانه ها،‌ ورود ریزرایانه ها به کتابخانه ها

دهه ۱۹۸۰

ورود رایانه های رومیزی،‌رواج برنامه های پاسکال و سی،‌ تهیه نرم افزار برای کارهای مختلف، استفاده افراد با هر نوع سابقه از رایانه، کوچک شدن رایانه، استفاده از سیستم‌های دیجیتالی برای فهرست نویسی

دهه ۱۹۹۰

استفاده گسترده از رایانه به عنوان شبکه، ارتباط میان افراد و گروه کاربران، توسعه سریع اینترنت،‌استفاده از رایانه به عنوان منشی خودکار، انتخاب زبان مورد استفاده بر اساس نوع کاربرد،‌کاربرد تصویر،‌صدا و دست نوشته،‌قابلیت حمل آسانتر رایانه ها،‌مطرح شدن اصطلاح کتابخانه‌های دیجیتالی

(صمیعی، ۱۳۸۲، ص ۱۴۹-۱۵۰)

۲-۶-۲- تأثیر فناوری اطلاعات بر کتابخانه ها

در تأکید بر نقش و تأثیر فناوری باید اذعان کرد که فناوری از ارکان زندگی جدید به شمار آمده و در محیط کتابخانه ها نیز بر کلیه فعالیت ها تأثیر گذار بوده است.با نگاهی انتقادی به تأثیر فناوری بر کتابخانه ها می‌توان دریافت که با نفوذ فناوری در سازمان کتابخانه ها چرخشی اساسی در برابر نظام‌های تک بعدی و منحصربه فرد کتابخانه ها صورت گرفته است. فناوری در کتابخانه به ایجاد جامعه اطلاعاتی جدید کمک کرده و کلیه عملیات کتابخانه ای را تحت تأثیر محیط شبکه ای قرار داده است .کاربرد فناوری در کتابخانه ها از سوی مدیران و کارکنان کتابخانه ها باید به عنوان فرصتی برای آغازی متفاوت در نظر گرفته شود (کفاشان، ۱۳۸۵).

از سوی دیگر توسعه شتابان فناوری اطلاعات، که از سال‌های پیش آغاز شده، منجر به کاربرد وسیع آن در ابعاد گوناگون جامعه شده است. این امر در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی – به عنوان مراکز اشاعه دهنده اطلاعات – بیشتر از سایر نهادهای اجتماعی جلوه می‌کند. فناوری اطلاعات، به دلیل قابلیتی که در دگرگون ساختن روش‌های انتقال اطلاعات و بهینه سازی شیوه انجام فعالیت ها در کتابخانه و مراکز اطلاع رسانی دارد هزینه های فراوانی را به خود اختصاص می‌دهد (علیدوستی و شیخ شعاعی، ۱۳۸۵).

در کشور ما نیزکتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی از مدت ها قبل سرمایه گذاری در زمینه فناوری اطلاعات را آغاز نموده و در توسعه هر چه بیشتر آن می‌کوشند. هدف از این سرمایه گذاری بهبود بهره وری فردی، و در نتیجه بهره وری سازمانی است. ارزشمندی و سودمندی فناوری اطلاعات تنها زمانی بخوبی مشخص می‌شود که توسط کاربران به نحوی که در نیل به اهداف سازمان مؤثر باشد به کار گرفته شود. فناوری اطلاعات به تدریج به همه انواع کتابخانه ها راه یافته و به کتابداران در امر سازماندهی اطلاعات و ارائه خدمات بهتر یاری می‌رساند. آنچه موجب شده که کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی از فرآورده‌های فناوری‌های نوین استفاده کنند، عبارتند از: سرعت، حجم بالای حافظه و دقت زیاد فراهم آوری، انباشت و بازیابی اطلاعات به کمک رایانه، صرفه جویی در نیروی انسانی، انعطاف پذیری در برابر نیازهای گوناگون، دسترسی یکپارچه به اطلاعات و بخش ها، امکان استفاده ارزان از اطلاعات سایر کتابخانه ها و پایگاه‌های داده، امکان روزآمد کردن و اصلاح اطلاعات به شیوه ای ساده و سریع در اشتراک در منابع (هوشیار یزدیان، ۱۳۸۱). لینچ^[۳۹] تأثیر فناوری‌های اطلاعات بر کتابخانه ها را در قالب فرایندی سه مرحله ای ارائه می‌کند بررسی این فرایند روش مفیدی برای درک تغییراتی است که در دهه های آخر قرن بیستم در کتابخانه ها رخ داده‌اند. این مراحل عبارتند از: نوسازی انجام کارهای پیشین با اثر بخشی بیشتر، نوآوری کاربست قابلیت‌های جدیدی که این فناوری را پدید می‌آورد و دگرگونی تغییر اساسی ماهیت کتابخانه ها از طریق این قابلیت ها ( علیدوستی وشیخ شعاعی، ۱۳۸۵).

فناوری اطلاعات ‌در کتابخانه‌های عمومی می‌تواند در هفت بخش به کار برده شود (سی .چپل هیل^[۴۰]، ۲۰۰۷).

– توسعه نظام‌های خودکار، مانند۱٫ بهبود نظام‌های خودکار برای توسعه خدمت رسانی به مشتریان،۲٫ جایگزین کردن پایگاه‌های متنی با رایانه ها در بخش‌های عمومی و بخش کارمندان برای ارائه خدمات و تولیدات با محتوا به مشتریان.

– خدمات ساده و مؤثر، مانند ۱٫ نصب نظام تشخیص فرکانس رادیویی^[۴۱] برای ساده سازی فرایند مدیریت مواد، ۲٫ اجازه به کاربران جهت بررسی و بهبود فرایند‌های کاری کارمندان.

خدمات مرجع الکترونیک، مانند ۱٫ فراهم آوردن خدمات مرجع الکترونیک تا کاربران بتوانند از سایت‌های دور استفاده کنند۲٫ توسعه و نگهداری وب سایت کتابخانه به منظور برآوردن نیازهای اطلاعاتی جاری- برآورد دسترسی عمومی، مانند ۱٫ بهبود نرم افزار ها و تجهیزات لازم، ۲٫ اطمینان از یک تجربه اینترنتی مؤثر ، ۳٫نصب یک نظام مدیریت بر روی رایانه های شخصی ^[۴۲] به منظور کنترل مؤثر سیل ترافیک کاربران به رایانه های اینترنت عمومی، ۴٫هدایت و بازبینی سالانه خدمات مرجع الکترونیک کتابخانه.

– آموزش کاربران- کارکنان، مانند۱٫آماده کردن کارمندان با مهارت‌های فنی مناسب برای انجام رضایت بخش کارها و خدمت رسانی به عموم، ۲٫حمایت از فرصت‌های آموزشی برای کاربران به منظور بهبود مهارت‌های جستجوی اطلاعاتی ، ۳٫ فراهم آوردن منابع خودآموز برای کاربران و کارکنان به منظور بهبود مهارت‌های جستجوی اطلاعاتی شان.