نمودار ۲-۱) سیر تاریخی تکامل برنامه ریزی جهانگردی…………………………………………………………………………………………۲۴

نمودار۲-۲) مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………..۳۳

نمودار۲-۳) مدل برنامه ریزی استراتژیک پایه…………………………………………………………………………………………………………..۳۴

نمودار ۲-۴) مدل برنامه ریزی استراتژیک مبتنی بر هدف……………………………………………………………………………………….۳۵

نمودار ۲-۵) مدل برنامه ریزی استراتژیک تعدیلی……………………………………………………………………………………………………۳۶

نمودار ۲-۶) مدل برنامه ریزی استراتژیک سناریویی…………………………………………………………………………………………………۳۷

نمودار ۲-۷) مدل برنامه ریزی استراتژیک ارگانیک………………………………………………………………………………………………….۳۸

نمودار ۲-۸) مدل برنامه ریزی استراتژیک استونر و فریمن……………………………………………………………………………………..۴۱

نمودار ۲-۹) مدل برنامه ریزی استراتژیک برایسون………………………………………………………………………………………………….۴۵

نمودار ۲-۱۰) مدل برنامه ریزی استراتژیک دانکن………………………………………………………………………………………………….۴۶

نمودار ۲-۱۱) مدل برنامه ریزی استراتژیک دیوید…………………………………………………………………………………………………..۴۷

نمودار ۲-۱۲) مدل برنامه ریزی استراتژیک هاکس ………………………………………………………………………………………………..۴۹

نمودار ۲-۱۳) مدل برنامه ریزی استراتژیک پیرس و رابینسون……………………………………………………………………………….۵۰

نمودار ۲-۱۴) مدل برنامه ریزی استراتژیک گوداشتاین…………………………………………………………………………………………..۵۱

نمودار ۲-۱۵) مدل برنامه ریزی استراتژیک وایتمن…………………………………………………………………………………………………۵۲

نمودار ۲-۱۶) مدل برنامه ریزی استراتژیک دفت…………………………………………………………………………………………………….۵۳

نمودار ۲-۱۷) مدل برنامه ریزی استراتژیک گلوئیک………………………………………………………………………………………………..۸۱

فصل اول

کلیات تحقیق

• 1. مقدمه

جهانگردی فعالیت نسبتاً پیچیده ای است که چندین بخش جامعه و اقتصاد را در بر می‌گیرد. این امر، بدون برنامه ریزی ممکن است باعث ایجاد صدمات ناخواسته و غیر منتظره ای شود. اکنون جهانگردی فعالیت نسبتاً جدیدی در بسیاری از کشورها به شمار می رود. برخی از دولت ها و اغلب بخش خصوصی در چگونگی گسترش جهانگردی به طور صحیح تر تجربه ای ندارند یا دارای تجربه ی کمی هستند. در کشورهایی که جهانگردی رونق زیادی ندارد برنامه ریزی، می‌تواند رهنمون لازم را برای توسعه ی آن فراهم کند. برای مناطقی که جهانگردی دارند، برنامه ریزی اغلب برای حیات دوباره بخشیدن ‌به این بخش و حفظ کارایی آینده آن است. ابتدا جهانگردی باید در سطوح منطقه ای و ملی برنامه ریزی شود. در این سطوح، برنامه ریزی به سیاست های توسعه جهانگردی، طرح های ساختاری، استانداردهای تسهیلات، عوامل سازمانی و تمام عناصر دیگرِ لازم برای توسعه و مدیریت جهانگردی مربوط می شود. سپس در چارچوب برنامه ریزی ملی و منطقه ای می توان طرح های تفصیلی بیشتری برای جاذبه های جهانگردی، تفریحگاه ها، توسعه ی جهانگردی شهری، روستایی و سایر اشکال توسعه ی جهانگردی تهیه کرد(برنامه ریزی ملی و منطقه ای جهانگردی،۱۳-۱۲).

سابقه ی برنامه ریزی مدرن به شیوه ی غربی حداقل به ۲۰۰ سال پیش و برنامه ریزی شهری در انگلستان بر می‌گردد(گان ۱۹۹۸، ویلیامز ۱۹۹۸). با این وجود، تاریخ اولین طرح های عینی برنامه ریزی مناطق شهری به زمان یونان باستان می‌رسد(گان ۱۹۹۸).

برنامه ریزی مدون شهری زمانی تکوین یافت که جمعیت به شکل فزاینده ای شهرنشین شدند و عمدتاًً واکنشی بود به افزایش مضرات اجتماعی و زیست محیطی زندگی شهری ( گان ،۱۹۹۸).

برخی افراد برنامه ریزی را فقط عقل سلیم کاربردی می دانند. در حالی که برخی دیگر معتقدند که برنامه ریزی مجموعه و خوشه ای از مشکلات است که بایستی به دقت مورد کاوش قرار گیرد. علاوه بر این کرنای^[۱]معتقد است که برنامه ریزی زبانی جداگانه است که لغات و قواعد دستوری مختلف خود را دارا می‌باشد . برنامه ریزی گردشگری به دنبال این است که طرحی قابل اجرا و با جزئیات کامل را درباره ی این که هر یک از فاکتورهای اثرگذار در موفقیت گردشگری مناسب و قابل قبول بسیار فراتر از برنامه هایی هستند که فقط به حد اکثر سازی سود می پردازند .

با اینکه توسعه ی گردشگری منافع اقتصادی و اجتماعی زیادی به همراه دارد ، اما اثرات منفی زیادی نیز می‌تواند به همراه داشته باشد . ‌بنابرین‏ برنامه ریزان بایستی راه هایی را برای توسعه در نظر گیرند که باعث رفاه و سعادت جامعه میزبان شود (گلدنر و ریچی^[۲]، ۲۰۰۹، ص ۴۴۴).

یکی از مشکلات اقتصادی کشورهای جهان سوم از جمله ایران، بیکاری و تبعات اجتماعی ناشی از آن مانند فقر، جرم و جنایــت، بزه کاری و نا­آرامی­ها ‌می‌باشد که عمدتاًً ناشــی از کمبود زمینه ­های اشتغال است. توســعه گردشــگری می ­تواند موجب تنــوع بخشی به اقتصاد این کشورها گردیده و درصــدی از بیکاران را به خود جذب می کند که در نهایت به منــتهی شدن برخی نتایج منــفی ناشی از بیــکاری نیز می­گردد (دهستانی، ۱۳۸۳، ۲). .

اما بهره برداری بهینه از پتانسیل های گردشگری و دستیابی به موفقیت در مدیریت و توسعه گردشگری در شهرستان جیرفت، در گرو تدوین یک طرح راهبردی است تا امکان توسعه و بهره برداری مناسب و هدفمند از توانمندی ها و پتانسیل های گردشگری شهرستان فراهم گردد.

• 1. بیان مسئله

در دهه های اخیر بسیاری از دولت‌ها، مسئولین اقتصادی و صاحب‌نظران با حساسیت بیشتری به گسترش صنعت گردشگری روی آورده اند و در تلاش هستند سهم بیشتری از بازار جهانی این صنعت را برای جوامع خود به ارمغان بیاورند. گردشگری در چند دهه اخیر به یکی از مهمترین بخش های فعالیت اقتصادی کشور ها تبدیل شده است. بر اساس پیش‌بینی سازمان جهانی جهانگردی (WTO ) تا سال۲۰۲۰ درآمد حاصل از توریسم بین الملل به۱/۶ میلیارد دلار برسد. این صنعت به ‌عنوان یک سیستم جهانی بخش قابل توجهی از تولید ناخالص جهان را به خود اختصاص داده است ( اژدری،ص ۳ ).

ج) تفاوت زوج ها از نظر میزان رضایتمندی:

به نظر فقیرپور (۱۳۸۳) این رضایتمندی ریشه در تفاوت‌های فردی دارد. نکته مهم در این است که در رضایتمندی چه تفاوت های جنسی می‌تواند وجود داشته باشد. یک جامعه شناس به نام جس– برنارد^[۲۵] تجارب زنان و مردان را به صورت متفاوت توصیف کرد، در بررسی های او همسران رفتارهای یکدیگر را دریک دوره دو هفته ای ارزیابی کردند. نتایج تفاوت‌های جنسی را آشکار کرد. زنان و شوهرانشان به رفتارهای غیر لذت بخش عاطفی و تکلیفی به طور مشابهی واکنش نشان می‌دادند اما در رفتارهای لذتبخش مردان و زنان متفاوت بودند. شوهران رفتارهای تکلیفی همسران را خیلی مهم ارزیابی می‌کردند و زنان رفتارهای هیجانی شوهران را مهم. نقش های جنسی سنّتی برای مردان رفتارهای وسیله ای تر و برای زنان رفتارهای عاطفی تر را ایجاب می‌کند. و اینکه چرا رضایت مندی مهم است: اولاً در ذات خود دارای اهمیت است زیرا احساسات افراد ‌در مورد جنبه‌های زندگی شان بسیار مهم است، احساسات، کیفیت زندگی و بر رفتارهایی که ترکیبات زندگی را تشکیل می‌دهند اثر می‌گذارند. ثانیاًً: رضایتمندی نشان دهنده تداوم یا پایان احتمالی رابطه می‌باشند مهم هستند. رضایتمندی می‌تواند پیش‌بینی کنندۀ مهم باشد بر اینکه آیا این رابطه باقی خواهد ماند یا نه.

د) نقش مهارت‌های ارتباطی در رضایتمندی زناشویی: ارتباط و نحوه ی تعامل بخش مهمی از زندگی انسان را تشکیل می‌دهد. نظریه های ارتباطی تعاملی همه رفتار را ارتباطی می دانند. درست همان گونه که ما نمی توانیم رفتار نکینم به همان صورت نمی توانیم ارتباط برقرارنکنیم(فقیرپور، ۱۳۸۳).

۲- ۸- پایه های اساسی در رضایت مندی زناشویی

۱٫رابطه سالم دو طرفه

انسان ها در صورتی می‌توانند با هم رابطه ی سالم دو طرفه داشته باشد که مسالمت آمیز و با رعایت حساسیت‌های یکدیگر و توأم با احترام متقابل باشد. در غیر این صورت رابطه قطع می شود یا منجر به رفتارهای متقابل می شود. اگر رابطه ی زن و شوهر ‌بر اساس کنش ها و واکنش های متقابل استوار باشد صمیمیت و دوستی آن ها روز به روز پایدارتر و محکم تر می شود. در رابطه ی سالم دو طرفه گذشت متقابل، رعایت خواسته ها و نیازهای یکدیگر، پذیرش دیدگاه های یکدیگر، کنترل رفتارهای توأم با عصبانیت و پرخاشگرانه، توجه به حساسیت‌های خود، توجه به ناتوانایی هایی که در زندگی مشکل ساز است و تلاش برای رفع آن خودداری از رفتارهای ملامت آمیز و تمسخر آمیز، تعدیل خواسته ها و انتظارات خود در حد توانایی‌های یکدیگر و فهم و درک یکدیگر رعایت می‌گردد(برنت،۲۰۰۵).

۲٫ ابزار محبت و عشق زوجین نسبت به یکدیگر

احساس شیدایی اوایل ازدواج مرد می‌تواند به عشقی بالغانه تبدیل می شود. زن می‌تواند از گفتن « دوستت دارم» و شوهر از شنیدن آن لذت ببرند، زیرا محبت و جذابیت متقابل دریافت صمیمیت، وفاداری و اعتماد و دوستی به هم گره خورد، عشق قوی تر و عمیق تری را پایه گذاری می‌کند(بک ،۱۳۷۶).

رسول اکرم (ص) می فرماید : «وظیفه زن نسبت به شوهرش این است که مهر و محبتش را در دل بپروراند.» و در این خصوص حضرت علی (ع) نیز می فرماید:«درهرحال با زنان سازش و مدارا کنید و به آن ها گفتار خوش نشان دهید باشد که آنان نیز کردار خوش نشان دهند.» از نظر روانی هم نرم زبانی در تحکیم روابط زناشویی و دوام مهر و محبت تأثیری بسزا دارد. زن و مرد که دلیل ابزار خشم خود را درک نمی کنند در مراودات خود به جایی می‌رسند که هر دو پا دست کم یکی از آن ها ‌به این نتیجه می‌رسند که به قدرکافی مورد عشق و محبت همسر خود قرار ندارند( بلاچ،۱۳۷۰) .باید دانست که از بهترین و با شکوه ترین تجلیات زندگی متقابل، سرمایه گذاری انسان یا دادوستد عاطفی بین زوجین است. اگر دهه اول زندگی مشترک را به منزله شروع و تبادلات عاطفی و هم حسی زوجین تلقی کنیم و آن را فرصتی برای درک روحیات هریک به حساب آوریم. در دهه های بعد داد و ستد عاطفی، نیاز به جلوه بیشتر و مساعدتری خواهد داشت، به ویژه سال‌های میانی و پایانی زندگی مشترک که احساس تنهایی و از دست رفتن جوانی بر مشکلات زوجین دامن می زند. تلاش آن ها برای اثبات عواطف صادقانه و صمیمانه شان ضرورتی بیش از گذشته می‌یابد و دوام و استحکام زندگیشان را تضمین خواهد نمود(شرفی، ۱۳۸۲). (رودریک۱۹۸۶؛ به نقل از موسوی، ۱۳۸۵) در پژوهشی رابطه عاطفی، نگرش ها و رفتار را با رضایت زناشویی مورد مطالعه قرار داد و ‌به این نتیجه رسید که متغیرهای عاطفی و نگرشی با واریانس بسیار منحصر به فرد در رضایت زناشویی نقش دارد.

۳٫احترام به همسر

تاجیک اسماعیلی (۱۳۷۷) در رابطه با نقشهای شوهر می نویسد: مرد بایستی به ‌همسر خود، بخصوص در حضور دیگران احترام بگذارد، این احترام باید توأم صمیمت و احترام باشد زن نیازمند دریافت محبت و احترام از شوهر است، به ویژه هنگامی که در حضورشان و آشنایان قرار داشته باشد. این امر باعث می شود که زن از داشتن شوهر احساس افتخار و سربلندی کند و این احساس، شوق او را به زندگی زناشویی و آمادگی وی را برای گذشت و بردباری در برابر محرومیت ها و سختی های احتمالی بیشتر کند و همچنین ‌در مورد نقش های زن معتقد است، با توجه به اینکه در زندگی زناشویی نقش محبت و اظهار عواطف بیشتر مناسب ساختار روانی و جسمی زن است و احساس دلگرمی و اطمینان خاطر را شوهر باید در فضای خانواده ‌ایجاد کند، زن بایستی دقت داشته باشد که احترام او نسبت به شوهر هم یک نیاز روانی و عامل علاقه و محبت بیشتر شوهر نسبت به اوست. پژوهش‌های ویگین و مودی^[۲۶] به نقل از سلیمانیان (۱۳۷۳) نشان می‌دهد زوج هایی که به راحتی افکارشان را با یکدیگر در میان می‌گذارند قادر به پذیرش و درک احساسات یکدیگر هستند و از رضایت مندی بیشتری برخوردارند.

۴٫میزان روابط جنسی

در ابتدای زندگی زن و شوهر تمایلات جنسی بیشتری می دارند که به تدریج با افزایش سن میل به روابطه جنسی کم می شود، اگر چه مواردی هم وجود دارد که افزایش سن در تمایلات و روابط جنسی بی تأثیر است. روابط جنسی ارتباط عاطفی و احساسی زن و شوهر را پایدارتر و عدم رابطه جنسی این ارتباط عاطفی را خدشه دار می‌کند. مرد و زنی که به نیازهای جنسی بی تفاوت باشند دارای سرد مزاجی جنسی اند که این بی توجهی مشکلات زیادی را در روابط زوجین به وجود می آورد (لیو^[۲۷]،۲۰۰۳). عشق و تمایل جنسی در افراد سالم اغلب به طور کامل با یکدیگر آمیخته اند و اگر چه عشق و تمایل جنسی دو مفهوم کاملاً متفاوت اند و به هم آمیختن این دو مفهوم جایز نیست، با وجود این باید بگوئیم که در زندگی افراد سالم این دو مفهوم به هم می پیوندند و با هم می آمیزند.

۵٫احساس امنیت

مسئولیت اجتماعی شرکت

تعاریف مسئولیت اجتماعی

مسئولیت اجتماعی سازمان، مفهوم پر اهمیت در دهه های گذشته محسوب می شود .تعریف یکسان، استاندارد و روشنی برای آن وجود ندارد. در تنوع واژگان به کار رفته در مسئولیت اجتماعی شرکت ها مفاهیم پایداری، اخلاق تجاری، همکاری شهروندان و ‌پاسخ‌گویی‌ وجود دارد .

تعریف به کاررفته از طرف سازمان های پیشرو به صورت زیر می‌باشد:

۱- شورای تجاری جهانی توسعه پایدار (^[۶]WBCSD) مسئولیت اجتماعی سازمان را اینگونه تعریف می‌کند: تعهد تجاری برای مشارکت و همکاری توسعه اقتصادی پایدار، کار با کارگران، خانواد ه هایشان، جوامع محلی و جامعه در سطح وسیع تر، برای بهبود کیفیت زندگی.

۲- تجارت برای مسئولیت پذیری اجتماعی (^[۷]BSR) مسئولیت اجتماعی شرکت ها را روشی برای دستیابی به موفقیت تجاری از طریق ارزش های اخلاقی و محترم شمردن مردم، تعهدات و محیط طبیعی تعریف می‌کند.

۳- از نظر دفتر بین‌المللی تجاری (^[۸]ICC) مسئولیت اجتماعی شرکت ها عبارت است» تعهدات داوطلبانه از طریق تجارت برای مدیریت کردن فعالیت های شرکت در امر ‌پاسخ‌گویی‌.«

۴- انجمن کیفیت آمریکا» (^[۹]ASQ) مسئولیت اجتماعی« را به عنوان رفتار و مشارکت تجاری مردم و سازمان ها از نظر اخلاقی با درنظر گرفتن جامعه، فرهنگ و اقتصاد تعریف نموده و آن را تلاشی می‌داند که افراد، سازمان ها و دولت ها از طریق آن می‌توانند اثر مثبتی بر توسعه، تجارت و جامعه داشته باشند.

۵- کمیسیون اروپایی ۲۰۰۲ ، مسئولیت اجتماعی شرکت ها را به عنوان مفهومی که از طریق آن تعامل اجتماعی و اهمیت محیطی در عملیات تجاری و تعاملاتشان با سهام‌داران مقایسه می شود، تعریف می‌کند. جدول (۲-۱) نیز نمایی از نظرات مختلف را با توجه به نقش مناسب کسب و کار در جامعه نشان می‌دهد. در یک طرف، کسانی هستند که معتقدند کسب و کار تنها مسئولیت اقتصادی دارد، در میانه کسانی هستند که از مدیران می خواهند نسبت به اثرات اجتماعی به ویژه ‌در مورد زیان های بالقوه آن ها حساس باشند و در طرف دیگر، کسانی که می خواهند نقش شرکت ها را به طور فعال در برطرف کردن مشکلات جامعه مشاهده کنند.) امیدوار ۱۳۸۴: ۱۷۵)

جدول( ۲-۱)دیدگاه های مختلف نسبت به csr

نویسنده
دیدگاه
چگونگی نقش کسب وکار در جامعه

آلبرت کار^[۱۰]

دیدگاه سوددهی خالص CSR

اقتصادی

کسب وکار از استانداردهای اخلاقی پایینی نسبت به جامعه برخوردار است و هیچ مسئولیت اجتماعی جز پیروی از قانون ندارد.

آلبرت کار^[۱۱]

دیدگاه سوددهی خالص CSR

اقتصادی

کسب وکار از استانداردهای اخلاقی پایینی نسبت به جامعه برخوردار است و هیچ مسئولیت اجتماعی جز پیروی از قانون ندارد.

میلتون فریدمن^[۱۲]

دیدگاه سوددهی معینCSR اقتصادی

کسب وکار باید دارایی سهامدار را به حداکثر برساند، از قانون پیروی کند و اخلاقی باشد (خودداری از کلاهبرداری و ‌فریب‌کاری/ بازی جوانمردانه و قانونی/….)

ادوارد فریماه^[۱۳]

دیدگاه آگاهی اجتماعی CSR اخلاقی

کسب وکار باید در مقابل زیان های بالقوه فعالیت هایش بر ‌گروه‌های مختلف ذی نفع هوشیار باشد.

آرچیو کارول^[۱۴]

دیدگاه خدمات اجتماعیCSR بشردوستانه

کسب وکار باید از منافع گسترده اش برای خدمت به جامعه استفاده کند.

تاکنون از مسئولیت اجتماعی، تعریف های مختلفی ارائه شده است که یکی از مهم ترین آن ها، عبارت است از انجام کلیه تعهدات قانونی، حرفه ای و تجاری مدیران شرکت ها، به طوری که بتوانند محصولات و خدمات با کیفیت به قیمت معقول به بازار ارائه کنند. همچنین شرکت ها با توجه به مسئولیت اجتماعی شان باید محصولات و خدمات سالم، به قیمت معقول به جامعه ارائه کنند و در این مسیر، حقوق مصرف کنندگان را نیز به نحوه مطلوب رعایت کنند .هر یک از دانشمندان از مسئولیت اجتماعی برداشت های متفاوتی داشته اند که به برخی از آن ها اشاره می شود:

۱- گریفین و بارنی در کتاب مسئولیت اجتماعی بیان می‌کنند: مسئولیت اجتماعی مجموعه وظایف و تعهداتی است که سازمان بایستی» در حفظ و مراقبت و کمک به جامعه ای که در آن فعالیت می‌کند انجام دهد«. (گریفین و بارنی، ۱۹۹۲)

۲- درک فرنج و هینر ساورد در کتاب فرهنگ مدیریت اظهار می دارند» : مسئولیت اجتماعی وظیفه ای است بر عهده مؤسسات خصوصی، ‌به این معنا که تأثیر سوئی بر زندگی اجتماعی که در آن کار می‌کنند نگذارند، برای مثال آلوده نکردن محیط، تبعیض قائل نشدن در استخدام، نپرداختن به فعالیت های غیر اخلاقی و مطلع کردن مصرف کننده از کیفیت محصولات. (فرنج و ساورد، ۱۳۷۲)

۳- ریچارد رابینسون در کتاب مدیریت می نویسد: مسئولیت اجتماعی یکی از وظایف و تعهدات سازمان در جهت بهره مند ساختن جامعه است، به نحوی که هدف اولیه سازمان یعنی حداکثر کردن سود را صورتی متعالی ببخشد.

۴- ساموئل سترو و مکس داگلاس در کتاب تجارت می‌گویند: »مسئولیت اجتماعی از تعهدات مدیریت است که علاوه بر حفظ و گسترش منافع سازمان، در جهت رفاه عمومی جامعه نیز انجام می‌گیرد. (سترو و داگلاس، ۱۹۸۷)

پژوهش جانسون^[۶۷](۲۰۰۷) درمورد روابط بین فردی مؤثر نشان داد که روابط بین فردی مؤثر بر سلامت روانی فرد تاثیر مستقیم دارد، سازگاری فرد، بهره وری شغلی و موفقیت را افزایش می‌دهد، تندرستی و سلامت جسمانی به همراه می آورد، باعث مقابله سازنده با استرس می‌گردد و خودشکوفایی به همراه می آورد. (بهمنی، ۱۳۸۹)

فصل سوم

(روش شناسی تحقیق)

مقدمه

دستیابی به اهداف علمی و شناخت علمی، با به کارگیری روش‌شناسی درست صورت خواهد پذیرفت. در واقع تحقیق، به طریق روش آن، اعتبار لازم را کسب خواهد کرد و اعتبار دستاوردهای پژوهش، به شدت تحت تأثیر روش مورد استفاده برای گردآوری آن ها قرار می‌گیرد.

هدف تمام علوم، شناخت و درک دنیای پیرامون ما است. به منظور آگاهی از مسائل و مشکلات دنیای اجتماعی، روش‌های علمی، تغییرات قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده‌اند. این روندها و حرکت‌ها سبب شده است که برای بررسی رشته‌های مختلف بشری، از روش‌های علمی استفاده شود. روش شناخت علمی، سیستمی از دستورالعمل‌های روش تحقیق علمی است که در واقع کار دانشمندان علوم اجتماعی را حداقل از دو نقطه نظر تسهیل می‌کند. اول اینکه آشنایی با روش علمی زمینه ارتباطات میان آن ها را در درک مشترک فراهم می‌سازد و دوم اینکه با این روش می‌توانند قوانین علیت را کشف کنند (ایران نژاد پاریزی، ۱۳۸۵).

سکاران (۱۳۸۶) تحقیق را به عنوان یک مطالعه منظم و سازمان یافته، مبتنی بر داده ها، انتقادی و علمی در زمینه خاصی که باید پاسخ آن به دست آید تعریف ‌کرده‌است. تحقیق علمی مشکل گشایی و پیگیری یک روش گام به گام، منطقی، منظم و دقیق برای شناسایی مشکلات، گردآوری داده ها، تجزیه و تحلیل داده ها و استنتاج‌های معتبر از آن ها‌ است. از این رو، تحقیق علمی صرفاً مبتنی بر تجربه یا برداشت‌های شخصی و درک مستقیم نیست، بلکه هدفمند و دقیق است. تحقیق علمی چون با استحکام و صحت صورت می‌پذیرد سایر افراد علاقمند به تحقیق و مسائل مشابه را قادر می‌سازد تا در موقعیت‌های مشابه به تحقیق بپردازند و یافته های قابل مقایسه به دست آورند. همچنین، به محققان کمک می‌کند تا یافته های خود را با صحت و اطمینان بیشتری بیان کنند و این امر موجب می‌شود راه ‌حل ‌ها در سازمان‌های دیگری که در وضع مشابهی قرار دارند به کار گرفته شود. افزون بر این، پژوهش‌های علمی اغلب عینی‌تر است و در نتیجه مدیران را یاری می‌کند تا بر عوامل مهمی که در محیط کار به توجه خاص نیاز دارند تأکید کنند و بدین ترتیب از مشکلات اجتناب کنند، آن ها را به حداقل برسانند یا آن ها را حل کنند (سکاران، ۱۳۸۴، ۱۳).

در این فصل هدف معرفی روش شناسی پژوهش مورد نظر است. در ادامه به معرفی فرایند تحقیق، نوع و روش تحقیق، ابزار اندازه گیری و روایی و پایایی آن، جامعه و نمونه آماری، روش‌های گردآوری داده ها و اطلاعات، فرایند جمع ­آوری اطلاعات، و روش تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته می‌شود.

روش تحقیق

تحقیق حاضر با توجه به هدف، از نوع تحقیقات کاربردی و روش آن با توجه رویکرد تحلیل داده ها از نوع توصیفی-همبستگی و با توجه به نحوۀ گردآوری داده ها، جزء تحقیقات پیمایشی (غیر آزمایشی) محسوب می‌گردد.

تعریف متغیر‌های مورد استفاده در پژوهش

“عمل به باورهای دینی”

تعریف نظری: عمل به واجبات، عمل به مستحبات، فعالیت های مذهبی (عضویت در ‌گروه‌های مذهبی و …) و در نظر گرفتن مذهب در تصمیم گیری ها و انتخاب های زندگی و برقراری روابط ‌بر اساس اعتقادات دینی می‌باشد. (گلزاری به نقل از فغانی)

تعریف عملی: نمره ای که فرد در فرم ۲۵ سوالی پرسشنامه معبد دکتر گلزاری (۱۳۷۷) به دست می آورد.

“رفتار منطقی”

تعریف نظری: منظور ما از رفتار « کنش منطقی این است که عملیات انجام شده نه تنها از لحاظ کسی که فاعل آن ها‌ است، بل از لحاظ کلیه کسانی که شناخت های گسترده تری دارند منطقاً با هدف های خود مربوط باشند. یعنی منظور ما از کنش منطقی آن نوع کنش هایی است که هم از لحاظ ذهنی و هم از لحاظ عینی معنای فوق را داشته باشند.» (پورافکاری، ۱۳۷۴)

تعریف عملی: نمره ای که فرد در پرسشنامه رفتار منطقی شرکی و وایتمن (۱۹۷۷) به دست می آورد.

” سازگاری”

تعریف نظری: پیشرفت در ادراک خودمان و دیگران، رفتارها، افکارها و احساساتی که برای رشد خوب لازم است و موجب می شود روش های سازگاری مورد نیاز برای تغییرات محیطی بروز کند. (رستگاران، ۱۳۷۷)

تعریف عملی: نمره ای که فرد در پرسشنامه سنجش سازگاری “بل” به دست می آورد.

روش‌های گردآوری داده ها و اطلاعات

نحوۀ گردآوری اطلاعات و داده های لازم برای انجام این پژوهش، بسته‌ به نیاز و شرایط، به شرح ذیل می‌باشد.

1. 1. پرسشنامه: در این تحقیق از سه پرسشنامه عمل به باورهای دینی گلزاری (۱۳۸۳)، سازگاری بل (۱۹۶۳) و رفتار منطقی وایتمن و شرکی (۱۹۷۷) استفاده شده است.

1. بررسی کتابخانه‌ای: از مطالعات کتابخانه‌ای جهت ارزیابی پژوهش‌های قبلی انجام شده پیرامون موضوع تحقیق نیز استفاده شد.

پایائی ابزار سنجش

در این تحقیق به منظور تعیین پایایی آزمون از روش آلفای کرونباخ^[۶۸] و از نرم افزار SPSS استفاده گردیده است. این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه‌گیری که خصیصه‌های مختلف را اندازه گیری می‌کند به کار می‌رود و هر سؤال آزمون با تک تک سؤالات دیگر مقایسه می‌شود (مؤمنی و فعال قیوم، ۱۳۸۶).

برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ ابتدا باید واریانس نمره‌های هر زیرمجموعه سوال‌های پرسشنامه و ورایانس کل را محاسبه کرد. سپس با بهره گرفتن از فرمول زیر مقدار ضریب آلفا را محاسبه می‌کنیم.

که در آن:

تعداد زیر مجموعه های ‌سوال‌های پرسشنامه یا آزمون = J

واریانس زیر آزمون Jام S_j² =

واریانس کل پرسشنامه یا آزمون S² =

دامنه ضریب قابلیت اعتماد از صفر (عدم ارتباط) تا ۱+ (ارتباط کامل) است. چنانچهαکرونباخ بیشتراز ۰٫۷ باشد پایایی پرسشنامه تأیید می‌شود. بدین منظور تعداد ۳۳ پرسشنامه به ‌عنوان پیش‌آزمون توزیع و جمع‌ آوری شده و توسط نرم افزار SPSS آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه و تک تک مؤلفه‌‌های آن محاسبه شده است. نتایج حاصله به شرح جدول زیر می‌باشند.

جدول ۳-۱ (آلفای ابعاد تحقیق)

ابعاد
تعداد سوالات هر بعد
مقدار آلفای بعد

عمل به باورهای دینی

۲۵

۹۶۶/۰

رفتار منطقی

۳۷

۸۵۱/۰

سازگاری در خانه

۳۲

۷۵۲/۰

سازگاری در تندرستی

۳۲

۷۹۲/۰

سازگاری عاطفی

۳۲

۷۵۰/۰

سازگاری شغلی

۳۲

۶۹۶/۰

سازگاری اجتماعی

۳۲

۷۸۰/۰

سازگاری

۱۶۰

۸۵۴/۰

در نتیجه اگر دوباره نسبت به همان محل طرح دعوی شود، به دلیل اعتبار امر محکومٌ بها امکانِ ردّ آن وجود دارد. امّا اگر محل دعوی مختلف باشد، چنین محدودیتی وجود ندارد، چنانچه اگر در دعوایی به صحّت عقد اجاره حکم شود، آنگاه طرف دربارۀ دلایل ارائه شده طرح دعوا کند، اگرچه هر دو حکم دربارۀ یک موضوع است، از آن حیث که محلّ دو دعوی مختلف است، قاضی مکلّف به پذیرش آن خواهد بود و این وحدت محلّ همواره باقی خواهد ماند و تغییراتی که محلّ به خود می بیند، از این حیث هیچ تأثیری در محلّ نمی گذارد.

بهترین قاعده برای فهم اینکه در واقع چگونه می توان وحدت محلّ دو دعوای طرح شده را شناخت، این است که قاضی معلوم بدارد که قضاوت او دربارۀ موضوعی در واقع تکرار داوری اش دربارۀ همان موضوع در دعوایی دیگر بوده است و رسیدگی دوباره اش نسبت به آن فایده ای ندارد، مگر آنکه اگر دلیل دعوی اقرار یا شهادت شهود باشد، ممکن است مقرّ در صدد انکار برآید و شهود حاضر به شهادت دادن نشوند و در نتیجه حکم متعارض صادر شود و این با اجرای عدالت و یکدستی دادرسی منافات دارد. از این قاعده چندین فرعِ دیگر نیز متفرّع می شود که باید به آن توجّه داشت، نخست آنکه حکم دربارۀ چیزی، حکم در متفرّعات آن نیز هست، ‌بنابرین‏ نمی توان دربارۀ آن متفرّعات نیز طرح دعوی کرد.

۱-۶-۳ شرایط حصول امر مختوم کیفری بین‌المللی

اعتبار امر مختوم کیفری سبب می شود که دادسراها و دادگاه ها مجاز به تعقیب ، رسیدگی و صدور حکم مجدد نسبت به امری که قبلا مورد حکم قطعی واقع شده نباشند ، اما در برخی موارد ، تشخیص اینکه آیا با امر مختوم کیفری مواجهیم یا خیر آسان نیست تدفیق در مسائل مربوط به وحدت سه گانه اصحاب دعوا ، موضوع و سبب ، ما را در دستیابی به راه حل صحیح یاری می‌دهد.

با این حال پرسش این است که آیا احکام صادر از محاکم کیفری خارجی از اعتبار امر مختوم برخوردارند ؟آیا کسانی را که به علت ارتکاب جرمی در خارج از قلمرو یک کشور تعقیب و محاکمه شده و احیانا مجازات نیز درباره آنان به مرحله اجرا در آمده می توان مجددا در کشور متبوعشان مورد محاکمه و مجازات قرار داد؟ شاید بتوان گفت که با توجه به صلاحیت سرزمینی که نافی صلاحیت کیفری کشوری دیگر تلقی می شود ، از یک سو ، و متفاوت بودن برخی جرائم و مجازات‌ها از کشوری به کشور دیگر (عملی که در یک کشور جرم است ممکن است در کشور دیگری مباح باشد)از سوی دیگر ، اصولا باید پاسخ ‌به این پرسش مثبت بوده ،امکان رسیدگی مجدد وجود داشته باشد اما هم اکنون با توجه به نزاکت بین‌المللی یا قراردادهای دو یا چند جانبه و بویژه گسترش جرائم فراملی، رفته رفته احکام صادر از سایر کشورها معتبر شناخته می‌شوند.

با وجود این ، و به استثنای کشورهایی که به صورت فدرال اداره می‌شوند و احکام صادر در یکی از ایالاتشان در سایر ایالات نیز معتبر بوده ، غیر قابل رسیدگی مجدد تلقی می‌شوند ، باید گفت که در این باره در سطح بین‌المللی رویه واحدی وجود ندارد( آشوری پیشین ص۲۳۵) در برخی از کشورها رسیدگی مجدد را، در صورت فقدان ‌قراردادی خاص ، موکول به تقاضای شخص معینی (برای مثال وزیر دادگستری )می‌کنند برخی از کشورها رفتار متقابل و یا فقط احکام محکومیت و نه برائت را پذیرا هستند و سرانجام کشورهایی وجود دارند که احکام خارجی را بر پایه قواعد حقوق بین الملل معتبر می دانند یکی از دادگاه های امریکا چنین اتخاذ تصمیم ‌کرده‌است : «دزدی در دریا به موجب قوانین جزایی کلیه ملل جرم تلقی می شود این جرم بر ضد کلیه ملل است و همگی برای آن مجازات تعیین کرده‌اند ‌بنابرین‏ حکم برائت صادر شده درباره متهم در یک کشور متمدن باید پذیرفته شود … .»

در حقوق موضوعه ایران، قبل از انقلاب و به استناد بند ج ماده ۳ قانون مجازات عمومی، احکام محکومیت صادر از دادگاه های خارجی تا حدودی معتبر شناخته شده بودند: «هر ایرانی یا بیگانه که در خارج از قلمرو حاکمیت ایران مرتکب یکی از جرائم زیر شود ، طبق قانون ایران مجازات می شود و هرگاه نسبت به آن جرم در خارج مجازات شده باشد بابت مجازاتی که در دادگاه های ایران تعیین می‌گردد احتساب خواهد شد» با توجه به ماده ۷ قانون مجازات اسلامی که در هر حال دادگاه های ایران را صالح رسیدگی می‌داند باید معتقد به عدم اعتبار احکام صادر از دادگاه های خارجی شد : «… هر ایرانی که در خارج از ایران مرتکب جرمی شود و در ایران یافت شود طبق قوانین جزایی جمهوری اسلامی ایران مجازات خواهد شد » با اینهمه به نظر می‌رسد که با پذیرش مرور زمان برای احکام صادر از سوی دادگاه های خارج از کشور نسبت به اتباع ایرانی در قانون آیین دادرسی کیفری جدید ، قانون‌گذار تصمیمات متخذه از سوی مراجع کشوری کشورهای بیگانه را ، طی شرایطی ، معتبر شناخته است (تبصره ماده ۱۷۵ ق . آ . د . د . ع . ا . ک . ) در این صورت تجدید نظر در موارد ۵ ، ۶ و ۷ قانون مجازات اسلامی می‌تواند به رفع ابهامات ناشی از اجرای تبصره ماده مذکور کمک کند .

۱-۷ اعتبار امرمختوم کیفری قرارها و آرای صادره از دادسراها و دادگاه‌ها

اعتبار امر مختوم کیفری عبارت است از صحت و اعتبار نتیجه دعوا و رسیدگی کیفری، که در خصوص آن حکم و یا قرار قطعی صادر شده، به نحوی که دیگر نمی‌توان متهم همان دعوا را به لحاظ ارتکاب همان جرم مورد تعقیب و محاکمه قرار داد، مگر ‌در مورد قانون اعاده دادرسی.( ایمانی۱۳۸۲ ص ۶۲) با توضیح اعتبار امر مختوم کیفری در این بخش بین قرارهای دادسرا و آرای دادگاه‌ها تفصیل و حکم هر کدام از آن ها را در مواجهه با امر مختومه کیفری شرح داده می شود.

۱-۷-۱ قرارهای دادسرا:

الف: قرار منع تعقیب؛ به دو لحاظ ممکن است صادر شود: جرم ندانستن عمل انتسابی و فقدان دلیل یا عدم کفایت دلیل.

ب: قرار موقوفی تعقیب؛ بعد از صدور و انقضای مهلت‌های اعتراض و فرجام خواهی و یا تأیید آن در مراحل مذکور اعتبار امر مختومه را دارند. این اعتبار مطلق است و تعقیب مجدد متهم به خاطر همان جرم موقعیت قانونی ندارد.

پ: قرار مجرمیت؛ با وجودی که مقدمه آرای محاکم جزایی است، ولی موقعیت اعتبار امر مختومه را دارا نیست.

۱-۷-۲ آرای دادگاه‌ها:

الف: آرای تبرئه و آرای محکومیت: در آنچه به آرای دادگاه‌های کیفری مربوط می‌شود باید بین آرای محکومیت

و تبرئه قائل به تفصیل شد. هرچند کلیه آرای قطعی دادگاه‌ها، امر مختومه را دارا هستند با این وجود از حیث پذیرش اعاده دادرسی و جهات دیگر بین این دو رأی، تفاوت است.

آرای تبرئه: احکام برائت اعم از این که به لحاظ جرم ندانستن عمل ارتکابی و یا عدم انتساب آن به متهم و یا به هر علت دیگر صادر شده باشد، مانع قطعی برای تعقیب مجدد متهم به خاطر همان عمل خواهد بود. هرگاه حکم تبرئه حتی به لحاظ فقدان دلیل و یا عدم کفایت دلایل صادر شده باشد در صورت به دست آمدن دلایل جدید و یا تقویت و تکمیل دلایل قبلی، باز هم نمی‌توان متهم را مورد تعقیب مجدد قرار داد. در خصوص احکام تبرئه اعاده دادرسی نیز قابل پذیرش نیست.